Podział majątku wspólnego po ustanowieniu rozdzielności majątkowej małżeńskiej – czy trzeba zapłacić podatek od spadków i darowizn?

Ustanowienie rozdzielności majątkowej ma miejsce m.in. przy orzeczeniu separacji lub rozwodu. Po ustanowieniu rozdzielności majątkowej majątek wspólny może zostać podzielony.

Sprawdź:

Podział majątku wspólnego w wyniku ustanowienia rozdzielności majątkowej małżeńskiej – zasady ogólne  

Czy w przypadku podziału majątku wspólnego wystąpi podatek od spadków i darowizn?

Z dyspozycji zawartej w art. 1 ust. 1 ustawy od spadków i darowizn [2] wynika, że podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy lub praw majątkowych znajdujących się lub wykonywanych na terytorium Polski tytułem:

• dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego,
• darowizny, polecenia darczyńcy,
• zasiedzenia,
• nieodpłatnego zniesienia współwłasności,
• zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu,
• nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Czy podział majątku wspólnego może być traktowany jako zniesienie współwłasności?

Na to pytanie odpowiedział  Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) w interpretacji indywidualnej (znak: 0111-KDIB2-2.4015.24.2020.3.MZ) wydanej w dniu 26 czerwca 2020 r.: „Podział majątku wspólnego małżonków jest instytucją typową dla prawa rodzinnego i opiekuńczego. Należy podkreślić, że podział majątku wspólnego małżonków, wykazuje cechy odrębne od zniesienia współwłasności, unormowanego w Kodeksie cywilnym, i w związku z tym nie może być traktowany jako zniesienie współwłasności wymienione w art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

A (…) skoro w przepisach ustawy o podatku od spadków i darowizn nie zostało wymienione nabycie w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków, jako podlegające podatkowi od spadków i darowizn, oznacza to, że nabycie przez Wnioskodawczynię tytułem podziału majątku wspólnego małżonków: (…) nie podlega pod regulację ustawy o podatku od spadków i darowizn”.

Podatnicy pytają, organ skarbowy wyjaśnia

W składanych wnioskach o wydanie interpretacji indywidualnych podatnicy mieli wątpliwości czy w związku z podziałem majątku wspólnego muszą zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych. Zobaczmy stanowisko organu skarbowego:

Podatniczka nabyła nieruchomość bez spłaty

W skład majątku wspólnego małżonków wchodzi nieruchomość na którą został zaciągnięty wspólny kredyt hipoteczny. „Małżonkowie planują rozwód oraz podział majątku wspólnego. W wyniku podziału majątku wspólnego własność kredytowanej nieruchomości przejdzie w całości na Wnioskodawczynię (bez jakichkolwiek spłat na rzecz małżonka)”.

Podatniczka chciała wiedzieć, czy ona, „jako osoba, która w całości przejmie własność nieruchomości, natomiast do spłaty kredytu zaciągniętego na zakup i zabudowę tej nieruchomości zobowiąże się jej mąż – będzie podlegała obowiązkowi podatkowemu, wynikającemu z ustawy o podatku od spadków i darowizn”.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) wyjaśnił:

„Po pierwsze należy wskazać, że ponieważ podział majątku między małżonkami nie został wymieniony jako czynność podlegająca opodatkowaniu, nabycie przez Wnioskodawczynię składników majątku na skutek podziału majątku wspólnego nie zostało wymienione w art. 1 ust. 1 ww. ustawy, a zatem nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Zatem, planowany podział majątku wspólnego, w ramach którego Wnioskodawczyni przejmie na własność całość nieruchomości, natomiast kredyt zaciągnięty na zakup i zabudowę tej nieruchomości będzie spłacał w przeważającej części albo w całości mąż Wnioskodawczyni – niezależnie od tego, czy podział ten zostanie przeprowadzony przed sądem, czy też przed notariuszem – nie będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn” – interpretacja indywidualna (znak: 0111-KDIB2-2.4015.104.2019.2.HS) wydana w dniu 5 sierpnia 2019 r.

Taki sam pogląd został przedstawiony w interpretacji indywidualnej (znak: 0111-KDIB-4.4015.86.2019.2.BD) z dnia 23 września 2019 r.

Małżonkowie zawarli ugodę w której mąż „zobowiązał się do zrzeczenia się swojego udziału mieszkania na rzecz Wnioskodawczyni bez obowiązku spłaty. Mieszkanie było wspólną własnością małżonków”.

Pytanie podatniczki:

„Czy Wnioskodawczyni będzie zobowiązana do zapłaty podatku? Czy Wnioskodawczyni jest zwolniona z podatku?

Wnioskodawczyni twierdzi, że „nie będzie ona podlegała żadnym formom opodatkowania w związku z tym, że po rozwodzie i po podziale majątku wspólnego Wnioskodawczyni stanie się jedyną właścicielką mieszkania”.

Dyrektor KIS zgodził się z podatniczką i stwierdził: Zatem, skoro w przepisach ustawy o podatku od spadków i darowizn nie zostało wymienione nabycie w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków, (…) , to (…) nabycie przez Wnioskodawczynię na własność mieszkania tytułem podziału majątku wspólnego małżonków nie będzie w ogóle podlegało pod regulację ustawy o podatku od spadków i darowizn”.

Podział majątku wspólnego ze spłatą

W skład planowanego podziału majątku wspólnego majątku małżonków  „wchodzić będą głównie certyfikaty inwestycyjne w Funduszu Inwestycyjnym Zamkniętym Aktywów Niepublicznych. (…) Małżonkowie chcą dokonać podziału posiadanego majątku po połowie w równych udziałach, proporcjonalnie do jego wartości.

Małżonek ma zamiar zatrzymać posiadane certyfikaty inwestycyjne FIZ będące w majątku wspólnym, w związku z czym zamierza umownie dokonać na rzecz Wnioskodawczyni spłat odpowiadających wartości 1/2 certyfikatów inwestycyjnych FIZ posiadanych przez Wnioskodawczynię w majątku wspólnym”.

Podatniczka zadała pytanie:

„Czy w związku z umownym podziałem majątku wspólnego oraz wynikających z tego otrzymywanymi spłatami po stronie Wnioskodawczyni powstanie obowiązek w podatku od spadków i darowizn?”

Dyrektor KIS w wydanej w dniu 29 czerwca 2017 r. interpretacji indywidualnej  (znak: 111-KDIB4.4015.61.2017.1.MCZ) stwierdził, że „Wnioskodawczyni nie będzie zobowiązana do zapłaty podatku od spadków i darowizn z ww. tytułu. (…) Ponadto należy zauważyć, że nawet, gdyby opisane spłaty otrzymane były na podstawie zniesienia współwłasności czy też innego rodzaju czynności (innym tytułem), to opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn następuje tylko w przypadku nieodpłatnego zniesienia współwłasności, nieodpłatnego nabycia. Taka sytuacja w analizowanej sprawie nie wystąpi; były mąż Wnioskodawczyni przekaże jej bowiem na podstawie porozumienia określoną kwotę pieniężną, w zamian za to, że w całości zatrzyma objęte wspólnością majątkową małżeńską certyfikaty inwestycyjne w Funduszu Inwestycyjnym Zamkniętym Aktywów Niepublicznych”.

Z przedstawionych  stanowisk organów podatkowych wynika, że niezależnie od tego w jaki sposób zostanie ukształtowany podział majątku wspólnego – nie będzie od podlegał  opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Podsumujmy …

Zawarcie umowy wprowadzającej pomiędzy małżonkami rozdzielność majątkową i dokonany podział majątku wspólnego nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Będzie tak również wtedy,  gdy podział zostanie dokonany w sposób nieekwiwalentny, np. w postaci przekazania zasadniczej części majątku wspólnego na rzecz jednego z małżonków bez obowiązku spłat czy dopłat na rzecz drugiego z małżonków. Jak wynika z przedstawionych interpretacji podatkowych takie same zasady obowiązują zarówno przy umownym jak i sądowym podziale majątku wspólnego.

 Podstawa prawna:

Art. 1 ust. 1 pkt 4  Ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j.  Dz.U.2018.644).

Objaśnienie:

[1] Interpretacja indywidualna (znak: 0111-KDIB2-2.4015.24.2020.3.MZ) wydana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w dniu 26 czerwca 2020 r.

[2] Ustawa od spadków i darowizn: Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U.2018.644).

Stan prawny na dzień 20 maja 2021 roku,

Małgorzata Gach

Wanda Książek