Prosta spółka akcyjna 2023 : Zarządzanie spółką (2)

Obraz autorstwa Freepik

Przypomnijmy …

Organem obligatoryjnym w każdej prostej spółce akcyjnej (PSA) jest walne zgromadzenie akcjonariuszy. Podejmuje ono m.in. decyzję o wyborze systemu zarządzania w spółce. Może wybrać model dualistyczny (zarząd albo zarząd i fakultatywnie rad nadzorczą lub monistyczny (rada dyrektorów).

Na temat dualistycznego systemu zarządzania PSA pisałyśmy w artykule: Prosta spółka akcyjna 2023 : Zarządzanie spółką (1)

Model monistyczny- na czym polega

System monistyczny polega na powołaniu rady dyrektorów, która stanowi połączenie zarządu i rady nadzorczej w jednym organie. Ten model zarządzania nie istniał wcześniej w  żadnej handlowej spółce kapitałowej. Jest on odwzorowany na modelu board of directors  występującym w krajach anglosaskich np. w Wielkiej Brytanii.

Członków rady dyrektorów powołują, zawieszają i odwołują akcjonariusze wydając w tym celu uchwałę ( art. 300 (73) § 2- 3 k.s.h.). Rada dyrektorów składa się z jednego albo większej liczby dyrektorów. Piśmiennictwo  wskazuje, że:

„Powołanie wyłącznie jednego dyrektora może być pożądanym rozwiązaniem w mniejszych spółkach, (…). W takich przypadkach prawo kontroli nad dyrektorem sprawować będą akcjonariusze (art. 300(24) KSH). Jedyny dyrektor zaś będzie odpowiadał jednoosobowemu zarządowi w systemie dualistycznym organizacji spółki”  –  tak Jara Z.( red.) , Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Rok: 2023, Wydanie: 27 [w:] komentarzu do art. 300(73) k.s.h.

Kompetencje rady dyrektorów PSA

W świetle art. 300(73) § 1 k.s.h. rada dyrektorów prowadzi sprawy spółki, reprezentuje spółkę oraz sprawuje nadzór nad prowadzeniem spraw spółki.

Jak wskazano w orzecznictwie:

„Prowadzenie spraw spółki oznacza podejmowanie decyzji gospodarczych w spółce, które należą co do zasady do sfery stosunków wewnętrznych spółki. Z kolei przez reprezentację spółki należy rozumieć dokonywanie czynności prawnych w stosunkach zewnętrznych spółki, czyli w szczególności składanie oraz przyjmowanie za spółkę oświadczeń woli” – tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 6 czerwca 2017 r. (sygn. akt I ACa 514/16 ), Legalis nr 1733035.

Zgodnie z art. 300(77) § 1 k.s.h. , rada dyrektorów ma prawo do reprezentowania spółki we wszystkich czynnościach sądowych i pozasądowych spółki. Ogólne zasady reprezentacji PSA przez wieloosobową radę dyrektorów zawiera art. 300(78) § 1 k.s.h. Ustawodawca wskazuje  w nim, że jeżeli rada dyrektorów jest wieloosobowa, a umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki jest wymagane współdziałanie dwóch dyrektorów albo jednego dyrektora łącznie z prokurentem.

ISTOTNE !

Z dyspozycji art. 300(55) § 3 k.s.h. wynika, że dyrektorzy bez zgody prostej spółki akcyjnej  nie mogą zajmować się interesami konkurencyjnymi ani uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej albo uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania w niej przez członka zarządu albo dyrektora co najmniej 10% ogólnej liczby głosów lub ogólnej liczby udziałów albo akcji, albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu albo dyrektora. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody udziela organ uprawniony do powoływania członka organu.

Podział kompetencji rady dyrektorów PSA

W art. 300(76) k.s.h. ustawodawca zezwala na podział kompetencji rady dyrektorów w PSA. Na podstawie umowy spółki, regulaminu lub uchwały rady dyrektorów mogą zostać ustanowieni dyrektorzy wykonawczy oraz niewykonawczy. Dyrektorzy wykonawczy wykonują niektóre albo wszystkie czynności prowadzenia przedsiębiorstwa spółki. Natomiast dyrektorzy niewykonawczy sprawują stały nadzór nad prowadzeniem spraw spółki.

Z art. 300(76) § 3 k.s.h. do szczególnych obowiązków dyrektorów niewykonawczych należy:

• ocena prawidłowości i rzetelności sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy ( 300(82) § 2 pkt 1 k.s.h.)
• sporządzanie oraz składanie walnemu zgromadzeniu corocznego pisemnego sprawozdania za ubiegły rok obrotowy .

W celu wykonania swoich obowiązków dyrektorzy nie wykonawczy:

„(…) mogą również badać wszelkie dokumenty spółki, żądać od dyrektorów i pracowników spółki sprawozdań i wyjaśnień, rewidować stan majątku spółki, a także żądać przedstawienia na najbliższych posiedzeniach określonych dokumentów, sprawozdań i wyjaśnień. Zakres tego uprawnienia jest bardzo szeroki i pozwala na sprawowanie kontroli nad całą organizacją spółki, w tym nad podległymi dyrektorom wykonawczym, departamentami czy działami” – tak Jara Z., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Rok:2023, Wydanie:27 [w:] komentarzu do art. 300(76) § 5  k.s.h.

W jakim celu w radzie dyrektorów PSA mogą być powoływane są komitety?

W celu usprawnienia wykonywania przez radę dyrektorów PSA czynności zarządczych i nadzorczych mogą być powoływane komitety dyrektorów. Dla dyrektorów wykonawczych może zostać powołany komitet wykonawczy, a dla dyrektorów niewykonawczych komitet rady dyrektorów.

Możliwość powołania komitetów  musi wynikać z postanowień umowy spółki, albo regulaminu rady dyrektorów . Każdy z tych komitetów może składać się przynajmniej z dwóch dyrektorów ( art. 300(57) § 2- 3  k.s.h. ).

„Powołanie tych komitetów w prostej spółce akcyjnej nie jest jednak obligatoryjne i stanowi jedynie fakultatywne rozwiązanie, z którego osoby kształtujące system funkcjonowania danej spółki mogą korzystać” – tak Kożuchowski M.,Macieszczak M., Woźniak B., Prosta spółka  akcyjna  Komentarz ze wzorami, Warszawa 2021 [w:] komentarzu do art. 300(76) k.s.h.

Szczególne zasady reprezentacji PSA

Z dyspozycji  art. 300(79) § 1 i 3 k.s.h. wynika, że w umowie między spółką a dyrektorem, jak również w sporze z nim, spółkę reprezentuje pełnomocnik powołany uchwałą akcjonariuszy. Umowa spółki może przewidywać, że w umowie, jak również sporze między spółką a dyrektorem wykonawczym spółkę może reprezentować także dyrektor niewykonawczy, działający na podstawie uchwały rady dyrektorów, podjętej wyłącznie przez dyrektorów nie wykonawczych.  

Jak podkreślono w piśmiennictwie:

„Regulacja ujęta w  art. 300(79) § 1 k.s.h. stanowi odbicie analogicznych przepisów funkcjonujących w zakresie innych spółek kapitałowych (art. 210 § 1 k.s.h dla spółki z o.o. oraz art. 379 § 1 k.s.h.) [1].

Podobny temat:

• SN: Zgromadzenie wspólników spółki z o.o. może udzielić pełnomocnictwa rodzajowego do zawierania umów z członkami zarządu i prowadzenia z nimi sporów

Natomiast w przypadku umowy  zawieranej pomiędzy między spółką a firmą audytorską [2] wybraną do badania lub przeglądu sprawozdania finansowego spółkę może także reprezentować dyrektor niewykonawczy działający na podstawie uchwały rady dyrektorów podjętej wyłącznie przez dyrektorów niewykonawczych (art. 300(60) § 2.k.s.h.)

W jaki sposób  podejmowane są decyzje przez radę dyrektorów?

Rada dyrektorów podejmuje swoje decyzje w formie uchwał. Art. 300(58) § 1 – 2 i § 5  k.s.h. dopuszcza podejmowanie uchwał od prawidłowego powiadomienia wszystkich członków organu o posiedzeniu organu albo głosowaniu na piśmie albo przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość (np. wideokonferencja).

Rada dyrektorów podejmuje uchwały, jeżeli w posiedzeniu albo głosowaniu na piśmie albo przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość uczestniczyła co najmniej połowa jej członków. Jest to wymóg kworum. Uchwały podejmowane przez radę dyrektorów zapadają bezwzględną większością głosów i są protokołowane. Protokół powinien zawierać:

• imiona i nazwiska członków organu uczestniczących w głosowaniu
• treść podjętych uchwał,
• wynik głosowania.

W protokole zaznacza się również zdanie odrębne zgłoszone przez członka organu wraz z jego ewentualnym umotywowaniem [3]. „Protokołowanie uchwał organu ma walor porządkowy oraz dowodowy. Po pierwsze, udokumentowanie podjęcia uchwały ułatwia jej wykonanie” – podkreśla piśmiennictwo [4] .

Podstawa prawna:

Art. 300(55) § 3, art. 300(57) § 1 i § 3, art. 300(58) § 1-2 i § 5, art. 300(60) § 2, art. 300(73) § 2-3, art. 300(76), art. 300(77) § 1, art. 300(79) § 1 i § 3 Kodeksu spółek handlowych (t.j. Dz.U. 2022. 1467)

Objaśnienie:

[1] Tak Kożuchowski M., Macieszczak M., Woźniak B., Prosta spółka  akcyjna  Komentarz ze wzorami, Warszawa 2021 [w:] komentarzu do art. 300(79) Kodeksu spółek handlowych.

[2] Firmą audytorską jest jednostka, w której badania sprawozdań finansowych przeprowadzają biegli rewidenci, wpisani na listę firm audytorskich (art. 46 Ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym t.j. Dz.U. 2023. 1015). .

[3] Tak będzie wtedy, „jeśli członek zarządu umotywował zgłoszone przez siebie zdanie odrębne, to w protokole należy zamieścić jego uzasadnienie” – tak Adamus R., (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz do nowelizacji. Prawo holdingowe. Zmiany w funkcjonowaniu organów spółek kapitałowych, Warszawa 2022 [w:] komentarzu do art. 300(58) Kodeksu spółek handlowych.

[4] Tak Jara Z. (red.),  Kodeks spółek handlowych. Komentarz , Rok:2023,  Wydanie: 27, [w:] komentarzu do art. 300(58) Kodeksu spółek handlowych.

Stan prawny na dzień 21 grudnia 2023 roku

Małgorzata Gach, Wanda Książek