Zostańmy w kontakcie

Prawo cywilne

Podział majątku wspólnego w wyniku ustanowienia rozdzielności majątkowej małżeńskiej – zasady ogólne

W artykule zostały omówione ogólne zasady podziału majątku wspólnego w przypadku, gdy małżonkowie zawarli umowę wprowadzającą pomiędzy nimi rozdzielność majątkową tzw. intercyzę.

Opublikowany

dnia

rozdzielność majątkowa Prawo dla księgowych

Ustawowa wspólność małżeńska – regulacja prawna

Zgodnie z art. 31 par. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO) z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami ustawowa wspólność majątkowa.  Obejmuje ona przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Stanowią one wtedy majątek wspólny małżonków.

Z art. 31 par. 2 KRO do majątku wspólnego należą m.in. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków.

Oprócz majątku wspólnego każdy z małżonków posiada swój majątek osobisty. W art. 33 KRO ustawodawca wymienia, że do majątku osobistego każdego z małżonków należą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę.

Ważne!

W czasie trwania wspólności majątkowej małżonkowie posiadają nieokreślone udziały w majątku wspólnym i „żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego” (art. 35 zd. 1 KRO).

Umowa majątkowa małżeńska – co ma na celu

Przed zawarciem małżeństwa lub w czasie jego trwania przyszli małżonkowie lub małżonkowie mogą zadecydować o tym, że w ich związku nie będzie istniała ustawowa wspólność małżeńska.

W świetle art. 47 par. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ( KRO) małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową (tzw. intercyzę) lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.

 „Małżeńska umowa majątkowa stanowi podstawę umownego ustroju majątkowego małżonków. Jej celem jest ustalenie zasad, według których kształtować się mają wzajemne stosunki majątkowe małżonków”. Tak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 7 sierpnia 2015 r.(sygn. akt I ACa 185/15).

W czasie trwania małżeństwa zawartą umowę majątkową można zmienić lub rozwiązać.  [1]

Rozdzielność majątkowa – umowna lub przymusowa

Ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej może być umowne (u notariusza) lub przymusowe (w sądzie).

Umowna rozdzielność majątkowa ma formę aktu notarialnego, w którym małżonkowie oświadczają, że zgadzają się na wprowadzenie rozdzielności majątkowej w ich stosunkach majątkowych.

W przypadku, gdy jeden z małżonków nie chce zgodzić się na podpisanie umowy wprowadzającej rozdzielność majątkową małżeńską, wtedy „z ważnych powodów” [2] drugi z małżonków może wnieść do sądu cywilnego pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej.

Advertisement

W art. 52 par. 1 KRO ustawodawca nie podaje czym są „ważne powody”. Z pomocą przychodzi orzecznictwo sądowe. „Wśród katalogu ważnych powodów wymienia się okoliczność, że małżonkowie żyją w rozłączeniu (separacja faktyczna), trwonienie majątku, alkoholizm czy narkomania, hazard, uporczywy brak przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny, uporczywe dokonywanie szczególnie ryzykownych operacji finansowych zagrażających materialnym podstawom bytu rodziny. Podkreślić należy ponadto, że ważne powody przemawiające za ustanowieniem rozdzielności majątkowej powinny mieć charakter majątkowy. Tak wynika z uzasadnienia wyroku wydanego przez Sąd Rejonowy w Łowiczu z dnia 16 grudnia 2019 r. (sygn. akt III RC 128/19).

Skutki ustanowienia rozdzielności majątkowej

Od dnia ustanowienia rozdzielności majątkowej każdy z małżonków ma:

  1. to co do nabył/uzyskał dla siebie przed powstaniem wspólności majątkowej t.j. zawarciem związku małżeńskiego,
  2. to co nabył/uzyskał w trakcie małżeństwa do majątku odrębnego (osobistego)  np. w drodze spadkobrania lub darowizny (art. 51 KRO) oraz
  3. udział w dotychczasowym majątku wspólnym (art. 50(1) KRO).

Każdy z małżonków zarządza wtedy samodzielnie swoim majątkiem. [3]

Co z majątkiem wspólnym małżonków?

Po podpisaniu  umowy o ustanowienie rozdzielności majątkowej lub wydaniu przez sąd orzeczenia małżonkowie:

  • mogą zostawić majątek wspólny niepodzielony, albo
  • mogą podzielić majątek wspólny pomiędzy siebie.

Nie ma żadnego terminu na przeprowadzenie podziału majątku wspólnego.

Podział majątku wspólnego małżonków obejmuje rozdzielenie pomiędzy siebie majątku, który przed zawarciem intercyzy był ich majątkiem wspólnym.  Może zostać dokonany w sposób dowolny przez małżonków. W tym przypadku mają swobodę ponieważ mogą podzielić „stary” majątek po połowie albo podzielić się nim procentowo w inny sposób np. 10%/90% – nawet bez spłat i dopłat.

Nierówny podział majątku wspólnego – o czym należy pamiętać

Przy nierównym podziale majątku pamiętać o tym, że jeśli zostanie on dokonany z pokrzywdzeniem wierzycieli małżonka, wówczas wierzyciel będzie mógł zakwestionować ten sposób podziału. Zostają podzielone aktywa, a nie długi małżonków, ponieważ długów zaciągniętych przez oboje małżonków nie można rozliczać, gdyż mimo podziału majątku wspólnego dług nadal się utrzymuje, a przerzucenie długu tylko na jednego z małżonków godziłoby w prawa wierzycieli”. Potwierdził to Sąd Najwyższy (SN) w uzasadnieniu Postanowienia z dnia 13 marca 2020 r. (sygn. akt III CZP 64/19).

Rozliczane zostają także:

  1. Nakłady jakie małżonkowie ponieśli na majątek osobisty któregoś z nich – w okresie trwania wspólności. Rozlicza się wtedy zobowiązania osobiste małżonków spłacone w małżeństwie (np. kredyt studencki, kredyt hipoteczny zaciągnięty przed małżeństwem).
  2. Wydatki na majątek i spłaty zobowiązań jakie były realizowane pomiędzy powstaniem  rozdzielności majątkowej a podziałem majątku.
  3. Nieruchomości lub ruchomości nabyte w czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej ze środków pochodzących w części z majątku osobistego jednego z małżonków, oraz  z ich majątku wspólnego tzw. surogacja majątku osobistego.  „Jeżeli środków należących do majątku odrębnego jednego z małżonków użyto na częściowe zaspokojenie ceny nabycia, a resztę tej ceny uiszczono z funduszy dorobkowych, to nabyty udział w nieruchomości stanowi majątek wspólny” – uznał  SN w uzasadnieniu Uchwały z dnia 19 października 2018 r. (sygn. akt III CZP 45/18).

Podział majątku wspólnego – odesłanie do przepisów Kodeksu cywilnego

Nie ma żadnego terminu na przeprowadzenie podziału majątku wspólnego. W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym nie ma przepisów, które regulowałyby wprost kwestię podziału majątku dorobkowego małżonków. W art. 46 KRO w ustawodawca zaleca odpowiednie stosowanie przepisów o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Są one zawarte m.in. w art. 1037 Kodeksu cywilnego ( t.j. Dz.U.2020.1740).

W świetle odpowiedniego stosowania art. 1037 par. 1- 2 K.c strony mogą podzielić majątek wspólny na mocy zawartej umowy lub  na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek z nich. Jeżeli do majątku wspólnego należy nieruchomość, umowa o jej podział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Tak będzie również  w sytuacji, gdy w skład majątku dorobkowego wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Z art. 17[2] ust. 4. ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych [4] wynika, że umowa zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Wypis tego aktu notariusz przesyła niezwłocznie spółdzielni.

Zobacz także:

Sprawy rodzinne 2017: Podział majątku wspólnego małżonków – w jaki sposób?

… i pogląd w orzecznictwie

W Uchwale Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2018 r. (sygn. akt III CZP 103/17) czytamy: „W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej  między małżonkami skład majątku wspólnego ustala się według chwili ustania  wspólności majątkowej, a jego wartość według stanu tego majątku oraz cen w chwili dokonywania podziału”. [5]

Podstawa prawna:

Art. 31, art. 35, art. 46, art. 47, art. 50(1) – 51(1) Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (t.j. Dz.U.2020.1359).

Advertisement

Objaśnienie:

[1] Art. 47 par. 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

[2] Art. 52 par. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

[3] Art. 51(1) Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

[4] Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych : Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn. Dz.U.2020.1465)

[5] Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2018 r. (sygn. akt III CZP 103/17) – http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia3/iii%20czp%20103-17.pdf

(dostęp w dniu 5 maja 2021 r.)

Stan prawny na dzień 5 maja 2021 roku

Wanda Książek

Advertisement

POMAGAM UKRAINIE

  • https://prawo-dla-ksiegowych.pl/kategoria/pomagam-ukrainie/

SKLEP

DODATKI DLA SUBSKRYBENTÓW

  • https://prawo-dla-ksiegowych.pl/zalozenie-spolki-cywilnej-krok-po-kroku-checklista-do-pobrania/
  • https://prawo-dla-ksiegowych.pl/dodatki-dla-subskrybentow/
  • https://prawo-dla-ksiegowych.pl/dodatki-dla-subskrybentow/
  • https://prawo-dla-ksiegowych.pl/10-powodow-dla-ktorych-warto-zalozyc-spolke-z-o-o/


Newsletter


Możesz też otworzyć formularz w pełnej formie w nowej karcie przeglądarki. Pamiętaj, że w każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera.

Administratorem Danych Osobowych jest Kancelaria Radcy Prawnego Małgorzata Gach z siedzibą w Krakowie (31-560) przy ul. Na Szaniec 17/9 (adres do korespondencji: ul. Bałuckiego 26/2, 30-318 kraków), identyfikująca się numerem NIP: 552 137 70 75, REGON: 3568592096, będąca właścicielem portalu prawo-dla-ksiegowych.pl, z którą jest możliwy kontakt poprzez e-mail: kontakt@prawo-dla-ksiegowych.pl lub m.gach@gach.pl. Informacje dotyczące przetwarzania udostępnionych danych przez Administratora Danych Osobowych znajdują się również w Polityce Prywatności oraz Regulaminie zawartym na portalu prawo-dla-ksiegowych.pl.

ŚLEDŹ TAKŻE

  • podatkiwspolkach.pl
  • prawo-dla-ksiegowych.pl
  • lexagit.pl

Prawo dla księgowych

MASZ PYTANIE?