Prosta spółka akcyjna 2023: Zarządzanie spółką (1)

Obraz autorstwa Sketchepedia na Freepik

Przypomnijmy …

Od dnia 1 lipca 2021 roku w polskim systemie prawnym pojawiła się nowa handlowa spółka kapitałowa – prosta spółka akcyjna (PSA).

Po wpisie do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prosta spółka akcyjna jest osobą prawną. Posiada zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych Powyższe oznacza, że m.in. może być stroną w postępowaniu sądowym, oraz stroną zawieranych umów, zatrudniać pracowników, posiadać odrębny majątek, nabywać ruchomości i nieruchomości.

Z dyspozycji art. 38 k.c. osoba prawna działa przez swoje organy, czyli wybrane osoby lub grupy osób. Jak podkreśla piśmiennictwo:

„Zwykle w strukturze osoby prawnej wyróżnić można organy zarządzające, kontrolne i uchwałodawcze” . Tak Załucki M., (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2023 [w:] komentarzu do art. 38 k.c., Legalis.

Organy prostej spółki akcyjnej

Organem obligatoryjnym w każdej prostej spółce akcyjnej jest walne zgromadzenie. W jego skład wchodzą właściciele spółki czyli jej akcjonariusze.

W umowie spółki ustanawiane są organy spółki (art. 300(4) k.s.h.).

Walne zgromadzenie podejmuje decyzje co do wyboru systemu zarządzania w spółce. Może wybrać model dualistyczny (zarząd lub zarząd i fakultatywnie radę nadzorczą) lub monistyczny (radę dyrektorów) [1] .

Piśmiennictwo wyjaśnia, że:

„walne zgromadzenie jest organem obowiązkowym (obligatoryjnym) PSA w każdym z systemów zarządzania tą spółką, (…) . Obok walnego zgromadzenia w PSA zawsze działa jeszcze przynajmniej jeden inny organ, tj. zarząd (i ewentualnie rada nadzorcza – o ile jej ustanowienie zostało przewidziane w umowie tej spółki) – w systemie dualistycznym, albo rada dyrektorów – w systemie monistycznym”. Tak Kozieł G., Prosta spółka akcyjna. Komentarz do art. 300(1) –  300(134) KSH, Warszawa 2020, [w:] komentarzu do art. 300 (80) k.s.h., Legalis.

Dualistyczny model zarządzania PSA – na czym polega

Dualistyczny system zarządzania PSA polega na obowiązkowym powołaniu uchwałą akcjonariuszy zarządu spółki. Umowa spółki może przewidywać także ustanowienie rady nadzorczej. Zezwala na to art. 300(52) § 1 – 2 k.s.h. Jak podkreśla piśmiennictwo:

„(…) rada nadzorcza jest organem czysto fakultatywnym, który powołać można jedynie obok zarządu, (…)” [2].

W świetle art. 18 § 1 – 3  k.s.h. członkiem zarządu lub rady nadzorczej PSA może zostać osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych i nie została skazana prawomocnym wyrokiem m.in. za przestępstwa ogłaszania nieprawdziwych danych, nieprzekazywania informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień radzie nadzorczej, utrudniania dostępu do dokumentów lub informacji doradcy rady nadzorczej, a także przestępstwa przeciwko ochronie informacji, wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie gospodarczym, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi. Zakaz ten ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, chyba że wcześniej nastąpiło zatarcie skazania.

Członkami rady nadzorczej nie mogą być członkowie zarządu oraz osoby odpowiedzialne w spółce za sprawy finansowe np. dyrektor finansowy, główny księgowy oraz osoby, którym na podstawie umowy powierzono prowadzenie księgowości lub spraw finansowych spółki [3] .

Kompetencje zarządu w PSA

Zarząd w PSA składa się z jednego albo większej liczby członków. Członków zarządu powołują i odwołują oraz zawieszają w czynnościach, z ważnych powodów, akcjonariusze uchwałą.

Do kompetencji zarządu, czyli jego uprawnień należy prowadzenie spraw spółki oraz jej reprezentacja (art. 300(62) k.s.h.). Zasady prowadzenia spraw spółki zawiera art. 300(64) § 1 k.s.h. w którym ustawodawca podaje, że jeżeli zarząd jest wieloosobowy, wtedy wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki, chyba że umowa spółki lub regulamin zarządu stanowią inaczej.

Piśmiennictwo podaje, że prowadzenie spraw spółki należy rozumieć jako „podejmowanie przez zarząd wszelkich aktów zarządzania nieodzownych dla funkcjonowania przedsiębiorstwa” [4] .

Zarząd podejmuje również czynności wynikające z ustawy. Będzie to np. zwoływanie walnego zgromadzenia (art. 300(84) § 1 k.s.h.), wypłata akcjonariuszom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy na koniec roku obrotowego ( art. 300 (17) § 1 k.s.h.), upoważnienie zarządu na okres nie dłuższy niż pięć lat, do emisji akcji do emisji akcji (art. 300(110) k.s.h.), zgłoszenie emisji akcji do rejestru (art. 300(107) § 1 k.s.h.).

Dopuszczalne jest podzielenie uprawnień pomiędzy poszczególnych członków zarządu.

„W ramach przykładu w spółce może zostać: 1) utrzymana zasada kolegialnego prowadzenia spraw spółki; 2) przyznane indywidualne prawo prowadzenia spraw spółki przez każdego członka zarządu z zakreśleniem spraw wymagających podjęcia uchwały przez zarząd (kolegialność); 3) wprowadzony złożony podział kompetencyjny (tworzenie działów i departamentów ze wskazaniem odpowiedzialnego członka zarządu, np. dział produkcji, badań i rozwoju, marketingu); 4) przyznanie indywidualnego prawa do prowadzenia spraw spółki z wymogiem podjęcia uchwały w sprawach przekraczających zwykły zarząd (…)” [5] .

Zarząd także reprezentuje spółkę poprzez składanie i przyjmowanie w jej imieniu oświadczeń woli.

Z art. 300(65) § 1 k.s.h. wynika, że prawo członka zarządu do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Ustawowe ograniczenia dotyczą m.in. zawarcia umowy przez spółkę z członkiem zarządu lub sporu spółki z członkiem zarządu [6] .

Jeżeli zarząd spółki jest wieloosobowy, wówczas do składania oświadczeń w imieniu spółki jest wymagane współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem [7] .

Kompetencje rady nadzorczej w PSA

Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech członków, powoływanych i odwoływanych uchwałą akcjonariuszy ( art. 300(68) § 1 k.s.h.). Ustanowienie w PSA rady nadzorczej nie jest obowiązkowe. W przypadku jej powołania sprawuje ona stały nadzór nad działalnością spółki, ale nie ma prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki.

Do jej kompetencji należy ocena prawidłowości i rzetelności sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty, a także składanie walnemu zgromadzeniu corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny [8].

Umowa spółki może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności przewidywać, że zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem określonych w umowie spółki czynności.

W piśmiennictwie wskazano:

„Oprócz kompetencji wymienionych w art. 300(69) k.s.h. radzie nadzorczej zostały przydzielone inne szczególne obowiązki i uprawnienia  wymienione w innych przepisach. Do takich kompetencji można zaliczyć: 1) reprezentowanie spółki w umowie z członkiem zarządu  lub w sporze z tym członkiem ( art. 300(67) § 1 k.s.h. ); 2) zwołanie zwyczajnego walnego zgromadzenia , jeżeli zarząd nie zwoła go w terminie określonym w ustawie lub umowie spółki ( art. 300(84) in principio k.s.h.); 3) zwołanie nadzwyczajnego walnego zgromadzenia zarządu, jeżeli rada nadzorcza uzna to za wskazane ( art. 300 (84) in fine k.s.h.) (…)”. Tak Kożuchowski M., Macieszczak M., Woźniak B., Prosta Spółka akcyjna  Komentarz ze wzorami , Warszawa 2021, s. 263.

Podstawa prawna:

Art. 1 § 2 , art. 4 § 1 pkt 2, art. 18 § 1-2, art. 300(4), art. 300(17) § 1, art. 300(52) § 1- 2, art. 300(62) § 1, art. 300(64) § 1, art. 300(65) § 1, art. 300(66) § 1, art. 300(67) § 1, art. 300(68) § 1, art. 300(69) § 1- 3, art. 300(72) § 1- 2, art. 300(84) § 1, art. 300(107) § 1, art. 300(110) Kodeksu spółek handlowych (t.j. Dz.U. 2022. 1467).

Objaśnienie:

[1] Art. 300(52) § 1-2  Kodeksu spółek handlowych

[2] Tak Hołda A., (red.), Zmiany w podatkach i księgowości 2021 z uwzględnieniem tarcz antykryzysowych, Warszawa 2021, Legalis

[3] Art. 300(72) § 1- 2 Kodeksu spółek handlowych

[4] Tak Jara Z., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Rok 2023, Wydanie 27 [w:] komentarzu do art. 300(62) § 1 Kodeksu spółek handlowych

[5] Tak Jara Z., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Rok 2023, Wydanie 27 [w:] komentarzu do art. 300(64) § 1 Kodeksu spółek handlowych

[6] Stanowi o tym art. 300(67) § 1 Kodeksu spółek handlowych zgodnie z którym w umowie między spółką a członkiem zarządu, jak również w sporze z nim spółkę reprezentuje pełnomocnik powołany uchwałą akcjonariuszy albo rada nadzorcza.

[7] Art. 300(66) § 1 Kodeksu spółek handlowych

[8] Art. 300(69) Kodeksu spółek handlowych

Stan prawny na dzień 15 grudnia 2023 roku

Małgorzata Gach, Wanda Książek