#Poznaj się na spółkach
Uchwała SN: Wspólnik iluzoryczny w spółce z o.o. a składki ZUS
ZUS nie powinien uznawać dwuosobowych spółek z o.o. za spółki jednoosobowe. W dniu 21 lutego 2024 r. Sąd Najwyższy (SN) wydał stosowną uchwałę w tym zakresie.
Obraz autorstwa Racool_studio na Freepik
Zobaczmy przepisy
W art. 4 § 1 pkt 3 Kodeksu spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 18) ustawodawca definiuje jednoosobową spółkę jako spółkę kapitałową, której wszystkie udziały [1] albo akcje należą do jednego wspólnika albo akcjonariusza.
Przeczytaj artykuł archiwalny: Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – najważniejsze informacje (1)
Informacja o tym czy spółka z o.o. jest jedno lub kilkuosobowa jest podawana w Krajowym Rejestrze Sądowym (art. 38 pkt 8 lit.d ustawy o KRS).
Z art. 6 ust. 1 pkt 5) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych t.j. Dz.U .z 2023 r. poz. 1230 (ustawa o sus) wynika, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące. W art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o sus za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważany jest wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.
ZUS uznaje spółki kilkuosobowe za jednoosobowe
W wydawanych decyzjach ZUS wprowadził pojęcie „wspólnika iluzorycznego” oraz „niemal jedynego wspólnika spółki z o.o.”. Są to pojęcia pozaustawowe. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjmował dotychczas w wielu przypadkach, że jeżeli w spółce z o.o. jest dwóch wspólników z których pierwszy posiada np. 99% udziału w kapitale zakładowym spółki a drugi 1%, wówczas pierwszy wspólnik uważany jest za „jedynego lub niemal jedynego wspólnika spółki z o.o.” tj. dominującego w spółce, natomiast ten drugi jest „wspólnikiem iluzorycznym, czyli niejako „dopisanym” do spółki.
W wielu przypadkach takie stanowisko potwierdzały także sądy. Np. z postanowienia SN – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 marca 2023 r. w sprawie o sygn. akt II USK 327/22, Legalis wynikało, że:
„Taka skala większości udziałów (przewagi głosów w zgromadzeniu wspólników) oraz sposób jej wykorzystywania nakazuje traktować wieloosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością na równi ze spółką jednoosobową, w której jedyny udziałowiec nie może pozostawać w stosunku pracy ze spółką ze względu na brak elementów konstrukcyjnych właściwych dla stosunku pracy”.
W wyroku z dnia 3 sierpnia 2011 r. ( sygn. I UK 8/11) SN podkreślił:
„Ubezpieczonego należało traktować jak jedynego wspólnika spółki, mimo, że formalnie pozostawał on jedynie większościowym udziałowcem. Żona jako udziałowiec mniejszościowy była w istocie udziałowcem iluzorycznym (1/125). Z perspektywy przywołanej normy prawa ubezpieczeń społecznych tego rodzaju spółkę należy traktować jak spółkę jednoosobową”.
Wspólnik iluzoryczny w spółce z o.o. – odmienne stanowiska
W wyroku z dnia 22 czerwca 2020 r., (sygn. akt V U 1561/19) Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim stwierdził, że:
„W świetle tej definicji niewątpliwie Spółka z o.o. (…) nie mieści się w pojęciu spółki jednoosobowej, w spornym okresie udziały Spółki należały bowiem do dwóch wspólników.
Posiadanie udziałów w spółce z o.o. przez co najmniej dwóch udziałowców, choćby – jak w niniejszej sprawie – jeden z udziałowców posiadał zaledwie 5% udziałów, należy uznać za okoliczność wyłączającą zastosowanie przepisu art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej”.
Wspólnik iluzoryczny w spółce z o.o. – stanowisko Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców
Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców uważa, że:
„nie może być tak, że podmiot będący w świetle prawa spółką wieloosobową, jest narażony na to, że w niedającej się przewidzieć przyszłości spółka taka zostanie uznana – na podstawie nieopartej na wyraźnych przesłankach decyzji organu rentowego, wbrew przepisom KSH oraz wpisowi w KRS, dokonanemu na podstawie orzeczenia sądowego – za spółkę jednoosobową, co w rezultacie doprowadzi do istotnej zmiany w kwalifikacji prawa nabytego na gruncie ubezpieczenia społecznego” [2].
Sąd Najwyższy wydał Uchwałę
W dniu 21 lutego 2024 r. została wydana Uchwała 3 sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego w sprawie o sygn. akt III UZP 8/23
„Wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych” (jednolity tekst: Dz. U. z 2023 r., poz. 1230).
Chodziło o to, czy liczba posiadanych udziałów w dwuosobowej spółce z o.o. decyduje o objęciu wspólnika ubezpieczeniem społecznym, tak jak w jednoosobowej spółce z o.o. Wiele spółek z o.o. było zakładanych w ten sposób, że jeden z jej wspólników obejmował większy procent udziału, drugi zaś mniejszy.
W przypadku dwuosobowej spółki z o.o. nie występuje podział ról wspólników w zależności od ich udziału w kapitale zakładowym spółki. Wspólnik tzw. mniejszościowy posiada wszelkie prawa należne wspólnikowi tejże spółki (np. prawo do dywidendy, uczestnictwo w podziale majątku w wyniku likwidacji spółki) [3].
Podsumujmy …
Uchwała SN z dnia 21 lutego 2024 r. ma na celu zabezpieczenie przedsiębiorców w postępowaniach przeciwko negatywnym decyzjom wydawanym przez ZUS w obszarze objęcia składkami ZUS wspólników kilkuosobowych spółek z o.o. Przykładowo na podstawie art. 155. Kodeksu postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2023 r. poz. 775) w powiązaniu z art. 83a ustawy o sus można wnieść o uchylenie decyzji wydanej przez ZUS .
Zaznaczyć trzeba, że przepisy zawierają jednoznaczną definicję jednoosobowej spółki z o.o., zaś ZUS sprzecznie w wykładnią literalną wprowadza swoje rozumienie tego pojęcia. Taką sytuację należy uznać za niedopuszczalną, wprowadza ona przy tym chaos i niepewność prawa. Nie znamy jeszcze uzasadnienia niniejszej uchwały przez SN, dlatego też do tego tematu jeszcze powrócimy.
Źródło: SN Zagadnienia prawne: III UZP 8/23
Objaśnienie:
[1] Zgodnie z treścią art. 152 Kodeksu spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 18) kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej. Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych (art. 154 § 2 k.s.h.).
[3] Wynika to z dyspozycji artykułu 20 Kodeksu spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 18) zgodnie z którym wspólnicy albo akcjonariusze spółki kapitałowej powinni być traktowani jednakowo w takich samych okolicznościach.
Stan prawny na dzień 28 lutego 2024 r.
Małgorzata Gach, Wanda Książek
