Upadłość konsumencka – kilka spraw (2)

Informacyjnie …

Regulację prawną do upadłości konsumenckiej osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej, a stały się niewypłacalne zawiera art. 491(1) – 491(38) Prawa upadłościowego.

Zobacz nasze poprzednie artykuły.

• Upadłość konsumencka – kiedy jest możliwa
• Upadłość konsumencka –  postępowanie upadłościowe (1)
• Upadłość konsumencka – postępowanie upadłościowe (2)
• Upadłość konsumencka – kilka spraw (1)
  

Czy ogłoszenie przez sąd upadłościowy postanowienia o upadłości konsumenckiej stanowi natychmiastowe oddłużenie konsumenta?

Ogłoszenie przez sąd upadłościowy postanowienia o upadłości konsumenckiej nie stanowi natychmiastowego umorzenia powstałych zobowiązań finansowych. Jego wydanie rozpoczyna dopiero tzw. właściwe postepowanie upadłościowe, które prowadzi syndyk masy upadłości. Ma ono  na celu oddłużenie konsumenta poprzez sprzedaż jego majątku (ruchomości, nieruchomości) przez syndyka w celu zaspokojenia wierzycieli. Może zostać również ustalony realny plan spłaty wierzycieli. Dopiero po jego wykonaniu następuje oddłużenie. Sąd może umorzyć powstałe zobowiązania finansowe upadłego konsumenta bez ustalania planu spłaty wierzycieli lub warunkowo.  Tak będzie w przypadku, gdy dłużnik nie posiada majątku i znajduje się w trudnej sytuacji życiowej (np. bezrobocie, długotrwała choroba). Należy pamiętać, że z mocy ustawy nie wszystkie zobowiązania  zostają umorzone. Ich katalog  zawiera art. 491(21) ust. 2 Prawa upadłościowego.

Czy konsument pozostanie bezdomnym jeżeli  syndyk sprzeda jego dom lub mieszkanie ?

Z dniem ogłoszenia upadłości mieszkanie lub dom , którego właścicielem jest upadły konsument i w którym mieszka wchodzi do masy upadłości (majątek upadłego). Podlega wtedy sprzedaży przez syndyka w celu spłaty jego wierzycieli. Jeżeli syndyk zadecyduje o sprzedaży mieszkania lub domu dłużnika konsument nie zostanie wtedy bezdomnym, ponieważ ochronę prawną przed bezdomnością zapewnia mu  art. 342a ust. 1-2 Prawa upadłościowego. Ustawodawca podaje w nim, że jeżeli upadły jest osobą fizyczną i w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy.

Powyższej kwoty syndyk nie wypłaci z własnej inicjatywy  tj. z urzędu z urzędu, tylko na wniosek złożony przez konsumenta. Upadły powinien złożyć do sądu upadłościowego wniosek o wydzielenie kwoty uzyskanej ze sprzedaży mieszkania /lokalu mieszkalnego na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych i wtedy powyższą kwotę w drodze postanowienia określa sędzia-komisarz. Bierze on pod uwagę potrzeby mieszkaniowe upadłego, w tym liczbę osób pozostających na jego utrzymaniu, zdolności zarobkowe upadłego, sumę uzyskaną ze sprzedaży lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego oraz opinię syndyka.

Istotne!

Wydzielona kwota zostanie wypłacona upadłemu przed jej podziałem pomiędzy wierzycieli.

Co powinien zawierać wniosek o wydzielenie kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych konsumenta?

Wniosek o wydzielenie kwoty uzyskanej ze sprzedaży mieszkania /lokalu mieszkalnego na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych konsumenta powinien zawierać:

• miejsce i datę jego sporządzenia np. Kraków, dnia ….. 2023 r.,
• oznaczenie upadłego (imię, nazwisko, adres, PESEL),
• oznaczenie sądu upadłościowego np. Sąd Rejonowy Wydział Gospodarczy ds. upadłościowych w ………. ,
• sygnaturę akt prowadzonego postepowania upadłościowego,
• tytuł wniosku: Wniosek o wydzielenie kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych,
• petitum wniosku: Na podstawie art. 342a ust. 1 Prawa upadłościowego wnoszę o wydzielenie kwoty …….. zł tj.  ….. zł miesięcznie przez okres … miesięcy z sumy uzyskanej ze sprzedaży mojego domu/mieszkania  położonego w ……… (adres) dla którego w Sądzie Rejonowym  Wydział Ksiąg Wieczystych  w ………. (adres) prowadzona jest Księga wieczysta nr …… .
• uzasadnienie  wniosku  (W uzasadnieniu wniosku  należy podać z kim wnioskodawca prowadzi wspólne gospodarstwo domowe i jakiego mieszkania potrzebowałby dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych siebie i wskazanych we wniosku osób. Należy podać orientacyjny koszt wynajęcia takiego lokum w swojej okolicy.  Powinien on wynikać z ofert biur nieruchomości . Wydruk takich ofert należy dołączyć do wniosku .),
• podpis wnioskodawcy,
• odpis wniosku wraz z odpisem załączników.

Kiedy dom lub mieszkanie upadłego konsumenta może być wyjątkowo wyłączone z masy upadłości?

Dom lub mieszkanie będące własnością upadłego konsumenta  sąd na wniosek syndyka może w drodze wyjątku wyłączyć wyjątkowo z masy upadłości. Tak będzie przykładowo wtedy, gdy:

• powyższą  nieruchomość trudno jest sprzedać ze względu na jej lokalizację  lub stan techniczny z uwagi brak nabywców pomimo podejmowania kilkukrotnych prób sprzedaży, albo
• po jej sprzedaży i wydzieleniu środków na wynajęcie innej nieruchomości dla wierzycieli pozostanie  niewielka kwota do podziału.

Jakie skutki ma ogłoszenie upadłości konsumenckiej dla majątku małżonków ?

Odpowiedź na to pytanie zawiera art. 124 ust. 1 Prawa upadłościowego. Stanowi on, że z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa. Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny.

Przykład z interpretacji indywidualnej:

„Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że ogłoszona (…) grudnia 2020 r. przez Sąd Rejonowy w A. upadłość, spowodowała ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej. Powstała rozdzielność majątkowa przestała obowiązywać dopiero wówczas, gdy ustały ustawowe przyczyny jej zastosowania, tj. gdy nastąpiło umorzenie postępowania upadłościowego. Zatem, Pani w okresie, od momentu ogłoszenia upadłości do momentu umorzenia prowadzonego wobec Pani postępowania upadłościowego, pozostawała w rozdzielności majątkowej”-  interpretacja indywidualna  wydana  w dniu 14 lutego 2023 r. (sygn.: 0115-KDIT2.4011.794.2022.2.KC).

Należy podkreślić, że na podstawie art. 125 ust. 1 Prawa upadłościowego ustanowienie rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest bezskuteczne. Jeżeli w małżeństwie obowiązywała rozdzielność majątkowa, wówczas w stosunku do masy upadłości jest ona skuteczna wtedy, gdy pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Czy po wydaniu przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej konsument może rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej ?

W przepisach Prawa upadłościowego brak jest regulacji w zakresie zakładania firmy po ogłoszeniu przez sąd upadłości konsumenckiej.  Z pomocą przychodzi orzecznictwo sądowe. W uzasadnieniu Postanowienia z dnia 9 stycznia 2021 r. w sprawie o sygn. akt VIII Gz 215/18 Sąd Okręgowy w Szczecinie wyjaśnił, że

„(…) Mimo podjęcia przez upadłą działalności gospodarczej, postępowanie upadłościowe wywołane ogłoszeniem wobec upadłej tzw. upadłości konsumenckiej powinno się toczyć i nie ma z tego względu podstawy do jego umorzenia”.

Jeżeli osoba fizyczna po ogłoszeniu przez sąd upadłości konsumenckiej zdecyduje się założyć jednoosobową działalność gospodarczą, wówczas niezwłocznie powinna o tym poinformować syndyka. W świetle art. 62 Prawa upadłościowego w skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego. W przypadku otwarcia firmy po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej dochody z nowo powstałej firmy wejdą do masy upadłości.

Syndyk w imieniu upadłego konsumenta będzie przykładowo  zawierał umowy z kontrahentami lub umowy o świadczenie usług (np. wynajęcie lokalu na biuro firmy). Jeżeli właściciel jednoosobowej firmy będzie zarządzał firma bez udziału syndyka , wtedy wszystkie dokonane  jego czynności będą nieważne.

Czy w przypadku śmierci konsumenta w czasie trwania postępowania upadłościowego sąd umorzy postępowanie?

W Tytule V Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej Części Trzeciej Prawa upadłościowego brak jest regulacji prawnej w zakresie skutków śmierci upadłego konsumenta podczas toczącego się postępowania upadłościowego.

Pomocne jest w tym przypadku orzecznictwo sądowe. W wydawanych orzeczeniach sądy wyrażają pogląd, że powinno zostać wydane postanowienie  o umorzeniu postępowania.

„Sąd Okręgowy z urzędu powziął informację, że wnioskodawca w dn. 18.01.2017 r. (-). Śmierć osoby fizycznej w toku postępowania stanowi przeszkodę w jego kontynuowaniu. W tego rodzaju sprawach, jeśli nastąpi śmierć strony, merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy staje się bezprzedmiotowe i postępowanie ulega umorzeniu z mocy art. 355 § 1 k.p.c. (-).

(-) upadłość konsumencką prowadzi się w interesie dłużnika w celu jego oddłużenia, a nie w celu ewentualnego oddłużenia jego spadkobierców, zwłaszcza że ci ostatni mogą skorzystać z instytucji przewidzianych przepisami prawa spadkowego. Z tych też względów mając na względzie dyrektywy wykładni celowościowej, zwłaszcza funkcji upadłości konsumenckiej pojmowanej w kategoriach dobrodziejstwa i uprawnienia dłużnika, a nie jego obowiązku – należy odrzucić możliwość odpowiedniego stosowania art. 26 (1) oraz 188 p.u. Ponadto, ze względów oczywistych śmierć przekreśla ideę  »drugiej szansy«, co jest argumentem dodatkowym w zakresie niedopuszczalności prowadzenia tego rodzaju postępowania, skoro odpadł jego cel” – tak Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w uzasadnieniu Postanowienia z dnia 23 lutego 2017 r. (sygn. akt VIII Gz 2/17).

Tożsame stanowisko wynika z uzasadnienia  Postanowienia z dnia 25 maja 2017 r. (sygn. akt VIII Gz 126/17) wydanego przez Sąd Okręgowy w Szczecinie.

W uzasadnieniu Postanowienia z dnia 16 stycznia 2020 r. w sprawie o sygn. akt  XXIII Gz 989/19 Sąd Okręgowy w Warszawie wyjaśnił, że:

„(-) podstawą ustalenia planu spłaty lub umorzenia zobowiązań upadłego mogą być wyłącznie okoliczności dotyczące samego upadłego. W żadnym zaś razie podstawą ustalenia planu spłaty lub umorzenia zobowiązań nie może być sytuacja życiowa i materialna innych osób, tu spadkobierców. Z tych względów należało wykluczyć możliwość stosowania art. 188 pr.u. w postępowaniu upadłościowym konsumentów na etapie ustalenia planu spłaty wierzycieli, tudzież umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty. Planu spłaty nie sposób bowiem ustalić z urzędu dla osób innych niż upadły, w tym jego spadkobierców”.

Stan prawny na dzień 9 marca 2023 roku

Małgorzata Gach

Wanda Książek