Restrukturyzacja przedsiębiorstwa – najważniejsze informacje

W jakim celu jest przeprowadzana restrukturyzacja przedsiębiorstwa?

Wyraz «restrukturyzacja» pochodzi z języka  angielskiego (restructuring) i oznacza reorganizację struktury przedsiębiorstwa [1]. Restrukturyzacja przedsiębiorstwa przeprowadzana jest w celu utrzymania przedsiębiorstwa na rynku. Polega ona na dokonaniu zmian w funkcjonowaniu  firmy w obszarze produkcyjnym, finansowym, majątkowym, organizacyjnym po to, żeby  móc spłacić wierzycieli.

Zgodnie z art. 3 ustawy – Prawo restrukturyzacyjne (pr. restr.) restrukturyzacja jest postępowaniem, służącym zawarciu układu z wierzycielami. Układ stanowi zatwierdzone przez sąd restrukturyzacyjny porozumienie pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami, które zawiera warunki spłaty powstałego zadłużenia. Będzie to przykładowo ustalenie nowego terminu spłaty długów lub płatność ratalna ( art. 156 pr. restr.).

„Zdaniem Sądu prawo restrukturyzacyjne ma zapewnić warunki do wynegocjowania warunków realizacji układu, które zapewnia maksymalne zaspokojenie wierzycieli, przy maksymalnej ochronie wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa” Chodzi tutaj o to, „że w po przeprowadzeniu postepowania restrukturyzacyjnego, a wręcz w jego wyniku przedsiębiorstwo dłużnika odzyskuje zdolność normalnego funkcjonowania na rynku, zaczyna regulować swoje zobowiązania, tak że nie zachodzą w stosunku do niego przesłanki ogłoszenia upadłości (…)”.

Tak  Sąd Okręgowy w Warszawie – XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy w uzasadnieniu Postanowienia z dnia 8 maja 2018 r. (sygn. akt XXIII Gz 71/18, publ. Legalis).

Kto i kiedy może rozpocząć restrukturyzację przedsiębiorstwa?

Postępowanie restrukturyzacyjne inicjuje przedsiębiorca (dłużnik), który stał się niewypłacalny lub zagrożony niewypłacalnością oraz posiada zdolność restrukturyzacyjną [2].

Niewypłacalność oznacza utratę przez przedsiębiorcę zdolności do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Tak będzie wtedy, gdy niniejsze opóźnienie przekracza trzy miesiące, a w przypadku osób prawnych ( spółki handlowe) zobowiązania pieniężne przekraczają wartość ich majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące (art. 11 ust. 1-2 ustawy – Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U.2022.1520).

Natomiast dłużnik będzie zagrożony niewypłacalnością, jeżeli  sytuacja ekonomiczna jego firmy będzie wskazywać , że w niedługim czasie może być niewypłacalny.

Na podstawie art. 4 ust. 1 pr. restr. zdolność restrukturyzacyjna posiadają:

• przedsiębiorcy,
• spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, proste spółki akcyjne i spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej,
• wspólnicy spółek partnerskich.

Więcej informacji: Restrukturyzacja firmy: Kto i kiedy może z niej skorzystać

Ważne!

Od 1 grudnia 2021 r. wnioski oraz wszelkie pisma dotyczące postępowania restrukturyzacyjnego należy składać tylko w formie elektronicznej za pośrednictwem Krajowego Rejestru Zadłużonych.

Jakie są rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych?

Restrukturyzacja firmy rozpoczyna się od wyboru właściwego rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego.

Mamy cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych:

• postępowanie o zatwierdzenie układu,
• przyspieszone postępowanie układowe,
• postępowanie układowe,
• postępowanie sanacyjne.

Plan  restrukturyzacyjny przedsiębiorstwa – jakie ma znaczenie w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Plan restrukturyzacyjny przedsiębiorstwa jest to dokument na bazie którego prowadzone jest każde postępowanie restrukturyzacyjne. Przygotowuje go doradca  restrukturyzacyjny przy współpracy z dłużnikiem. W zależności od rodzaju prowadzonego rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego będzie to nadzorca układu (postępowanie o zatwierdzenie układu), nadzorca sądowy (przyspieszone postępowanie układowe i postępowanie układowe), zarządca (postepowanie  sanacyjne).

Każdy plan restrukturyzacyjny powinien zawierać m.in. opis przedsiębiorstwa dłużnika, analizę przyczyn jego trudnej sytuacji finansowej, pełny opis i przegląd planowanych środków restrukturyzacyjnych i związanych z nimi kosztów, opis metod i źródeł finansowania układu z wierzycielami oraz projekt zysków i strat na kolejne pięć lat (art. 10 ust. 1 pr. restr.).

Literatura prawnicza podkreśla:

„Plan restrukturyzacyjny ma (…) znaczenie dla  wierzycieli jako uzasadnienie propozycji układowych, gdyż powinno z niego wynikać, że po podjęciu określonych działań zaprojektowanych w planie dłużnik będzie w stanie wykonać układ oparty na złożonych propozycjach układowych”. Tak  Hrycaj A., Prawo i postepowanie restrukturyzacyjne , Warszawa 2019, str. 168.

Na jego podstawie wierzyciele powinni być przekonani, żeby głosować nad układem w toczącym się wybranym postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Więcej informacji  tutaj: Restrukturyzacja firmy: Plan restrukturyzacyjny – co zawiera

Kiedy może być prowadzone postępowanie o zatwierdzenie układu?

Postepowanie o zatwierdzenie układu jest najczęściej wybieranym rodzajem postepowania  restrukturyzacyjnego. Jego regulacja prawna  zawarta jest w art. 210 – 226h  pr. restr. Postępowanie o zatwierdzenie układu może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Obejmuje etap pozasądowy i sądowy. Dłużnik wybiera doradcę restrukturyzacyjnego, który sprawuje nadzór nad jego przebiegiem. Niniejsze postepowanie umożliwia zawarcie układu w wyniku samodzielnego zbierania głosów wierzycieli przez dłużnika z pomocą doradcy restrukturyzacyjnego ( nadzorca układu) bez udziału sądu,

Obejmuje etap pozasądowy i sądowy. W postępowaniu o zatwierdzenie układu dłużnik wybiera doradcę restrukturyzacyjnego, który sprawuje nadzór nad jego przebiegiem.  Faza sądowa rozpoczyna się z dopiero chwilą złożenia do sądu restrukturyzacyjnego wniosku o zatwierdzenie układu.

Na ten temat pisałyśmy w trzech artykułach:

• Restrukturyzacja firmy : Postępowanie o zatwierdzenie układu – etap pozasądowy (1)
• Restrukturyzacja firmy: Postępowanie o zatwierdzenie układu – etap pozasądowy (2)
• Restrukturyzacja firmy: Postępowanie o zatwierdzenie układu – etap sądowy

Kiedy może być prowadzone przyśpieszone postepowanie układowe ?

Przyśpieszone postępowanie układowe jest uregulowane w  art. 227 – 264 pr. restr. Umożliwia ono zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności (zobowiązania dłużnika) w uproszczonym trybie. Może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

„Przyspieszone postępowanie układowe zawiera element sądowy już na etapie wnioskowania, czyli zawiera tradycyjne dwa elementy: postępowanie o otwarcie i właściwe postępowanie restrukturyzacyjne. Ta procedura umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie, co daje wierzycielom dodatkową korzyść z tego postępowania w postaci tytułów egzekucyjnych, którymi są wyciągi ze spisu” – podkreśla piśmiennictwo (tak Zimmerman P, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2022, Legalis , komentarz do art. 3 ust. 3 pr. restr.).

Kiedy może być prowadzone postępowanie układowe?

Postępowanie układowe zawarte jest w art. 265 – 282  pr. restr. Umożliwia ono dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

We wniosku o otwarcie postępowania układowego dłużnik uprawdopodabnia zdolność do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania układowego i zobowiązań powstałych po dniu jego otwarcia. W trakcie tego postępowania sąd może zabezpieczyć majątek dłużnika przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego. W terminie trzydziestu dni od dnia otwarcia postępowania układowego nadzorca sądowy ustala skład masy układowej na podstawie wpisów w księgach dłużnika oraz dokumentów bezspornych oraz sporządza i składa sędziemu-komisarzowi plan restrukturyzacyjny uwzględniający propozycje restrukturyzacji przedstawione przez dłużnika oraz spis wierzytelności. Sędzia-komisarz niezwłocznie po złożeniu planu restrukturyzacyjnego oraz zatwierdzeniu spisu wierzytelności wyznacza termin zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem.

Kiedy może być prowadzone  postępowanie  sanacyjne?

Postępowanie sanacyjne jest jednym z najtrudniejszych form postępowania restrukturyzacyjnego. Reguluje je art. 283- 323 pr. restr. Postępowanie sanacyjne umożliwia dłużnikowi przeprowadzenie działań sanacyjnych oraz zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Działaniami sanacyjnymi są czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją ( art. 3 ust. 5-6 pr. restr.).

„Działania sanacyjne ustawa definiuje jako czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań. Wśród tych czynności jest: możliwość odstąpienia od niekorzystnych umów, zbycie zbędnego, generującego koszty majątku, zwolnienie nieefektywnych i nie niezbędnych pracowników, odwrócenie skutków czynności zdziałanych na szkodę wierzycieli. Aby działania te były możliwe, dłużnik w trakcie postępowania sanacyjnego korzysta z ochrony przed egzekucją. Również w ramach procedury sanacyjnej do głosowania nad układem dochodzi po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności (jak w postępowaniu układowym)” – czytamy w piśmiennictwie [3].

Istotne!

Z dyspozycji art. 8 pr. restr. wynika, że sąd odmawia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli skutkiem tego postępowania byłoby pokrzywdzenie wierzycieli. Sąd odmawia otwarcia postępowania układowego lub sanacyjnego również, jeżeli nie została uprawdopodobniona zdolność dłużnika do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu.

Podsumujmy …

W uzasadnieniu Postanowienia  wydanego w dniu z dnia 27 stycznia 2022 r. w sprawie  o sygn. akt XXIII Gz 1566/21 (publ. Legalis) Sąd Okręgowy w Warszawie – XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy wyjaśnił, że „definiując jako cel postępowania restrukturyzacyjnego uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika, (…) zawarcie układu jest w ocenie ustawodawcy znacznie korzystniejszym rozwiązaniem problemów dłużnika niż jego zlikwidowanie w drodze procedur upadłościowych”.

Sprawdź: Upadłość przedsiębiorcy: Postępowanie upadłościowe po ogłoszeniu upadłości

„Postępowania restrukturyzacyjne mają doprowadzić do zaspokojenia wierzycieli w drodze wykonania zawartego i zatwierdzonego przez sąd układu. Prawo restrukturyzacyjne ma zapewnić warunki, o ile to możliwe, do wynegocjowania warunków realizacji układów, które zapewnią maksymalne zaspokojenie wierzycieli, przy maksymalnej ochronie wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa” – tak uzasadnienie Postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku – XII Wydział Gospodarczy Odwoławczy z dnia 12 października 2022 r. (sygn. akt XII Gz 250/22, publ. Legalis).

Podstawa prawna:

Art. 2, art. 3 , art. 4 ust. 1, art. 6 ust. 1, art. 8 , art. 10 ust. 1, art. 155- 156, art. 210 – 226h , art. 227 – 264,  art. 265- 282 , art. 283- 323  Ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz.U.2022.2309)

Objaśnienie:

[1] Restructuring

[2] Wyjątek stanowi postępowanie  sanacyjne w którym wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego w stosunku do osoby prawnej wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego może zgłosić również kurator ustanowiony na podstawie art. 42 § 1 Kodeksu cywilnego lub wierzyciel osobisty niewypłacalnego dłużnika (art. 283 ustawy – Prawo restrukturyzacyjne).

[3] Tak  Zimmerman P, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2022, Legalis , komentarz do art. 3 ust. 5 ustawy – Prawo restrukturyzacyjne .

Stan prawny na dzień 21 września 2023 roku

Małgorzata Gach, Wanda Książek