Upadłość przedsiębiorcy: Postępowanie upadłościowe po ogłoszeniu upadłości

Przypomnijmy …

Upadłość gospodarczą mogą ogłosić przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą. Przesłanką ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy jest niewypłacalność wobec kilku wierzycieli. Postępowanie upadłościowe przedsiębiorcy obejmuje złożenie do sądu gospodarczego wniosku o upadłość firmy, rozpoznanie wniosku, wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości oraz postępowanie upadłościowe po ogłoszeniu upadłości.

Więcej informacji  :

• Upadłość przedsiębiorcy: Wniosek o ogłoszenie upadłości
• Upadłość przedsiębiorcy: Postanowienie o ogłoszeniu upadłości

Istotne!

Po ogłoszeniu upadłości „właściwe” postępowanie upadłościowe toczy się w sądzie upadłościowym, który ogłosił upadłość. Jego regulacja prawna została zawarta w art. 149 – 372 Prawa upadłościowego .

Z analiz przeprowadzonych przez Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej wynika, że do końca września 2022 r. opublikowano w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz Krajowym Rejestrze Zadłużonych 271 upadłości firm [1].

Sąd powołuje syndyka masy upadłości

W dniu ogłoszenia upadłości majątek upadłego (zbywalne prawa majątkowe) staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli [2] upadłego. Na podstawie art. 156 Prawa upadłościowego sąd ustanawia syndyka masy upadłości. W świetle art. 173 Prawa upadłościowego syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne (np. ubezpiecza majątek lub zawiera umowę z firmą ochraniarską) oraz przystępuje do jego likwidacji.

Zgodnie z art. 57 ust. 1- 2 Prawa upadłościowego upadły [3] jest obowiązany wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek, a także wydać dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję. Wykonanie tego obowiązku upadły potwierdza w formie oświadczenia na piśmie, które składa sędziemu-komisarzowi. Upadły jest obowiązany udzielać sędziemu-komisarzowi i syndykowi wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących swojego majątku.

„Obowiązek wydania majątku obejmuje wszystkie jego składniki, które znajdują się w posiadaniu dłużnika. Obowiązek z kolei wskazania majątku obejmuje wszystkie jego elementy znajdujące się w posiadaniu osób trzecich. Wydanie majątku następuje w drodze czynności faktycznych, takich jak: przekazanie kluczy, pilota do bramy wjazdowej, szyfrów i kart kodowych do pomieszczeń zabezpieczonych elektronicznie itp. Elementem wydania majątku jest także wskazanie osobom ochraniającym mienie upadłego syndyka jako nowej osoby uprawnionej do korzystania z tego mienia” – podaje piśmiennictwo [4].

Wierzyciele zgłaszają wierzytelności syndykowi

Wierzyciel upadłego przedsiębiorcy, który chce uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym powinien zgłosić swoją wierzytelność syndykowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postepowanie sądowe. W przeciwnym przypadku zostanie pominięty w postępowaniu upadłościowym. Termin do zgłoszenia wierzytelności wynosi 30 dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Regulację prawną w tym zakresie zawiera art. 236 i 240 Prawa upadłościowego.

Interesy wierzycieli w postepowaniu upadłościowym reprezentuje rada wierzycieli. Sędzia – komisarz ustanawia radę wierzycieli raz powołuje i odwołuje jej członków. Jest ona ustanawiana, wtedy, gdy zachodzi taka konieczność lub upadły złożył stosowny wniosek (art. 201 ust. 1 Prawa upadłościowego).

Kogo zawiadamia syndyk o ogłoszeniu upadłości gospodarczej?

Na podstawie art. 176 Prawa upadłościowego o ogłoszeniu upadłości syndyk niezwłocznie zawiadamia tych wierzycieli, których adresy są znane na podstawie ksiąg upadłego, a także komorników prowadzących postępowania egzekucyjne przeciwko upadłemu oraz małżonka upadłego. Ponadto o ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy syndyk zawiadamia m.in. placówki pocztowe, które doręczają mu adresowane do upadłego przesyłki pocztowe, banki i instytucje, z którymi upadły zawarł umowę o udostępnienie skrytki sejfowej albo złożył pieniądze lub inne przedmioty.

Syndyk wzywa również przedsiębiorstwa przewozowe, przedsiębiorstwa spedycyjne i domy składowe, w których znajdują się lub mogą znajdować się towary należące do upadłego lub przesyłki do niego adresowane, o przekazanie mu przesyłek lub towarów oraz aby nie wykonywanie poleceń kierowanych do nich przez upadłego.

Syndyk sporządza spis inwentarza i dokonuje oszacowania masy upadłości

Po ogłoszeniu upadłości syndyk niezwłocznie dokonuje spisu inwentarza i oszacowania masy upadłości oraz sporządza plan likwidacyjny. Syndyk składa sędziemu-komisarzowi spis inwentarza wraz z planem likwidacyjnym w terminie trzydziestu dni od dnia ogłoszenia upadłości. Plan likwidacyjny określa proponowane sposoby sprzedaży składników majątku upadłego, w szczególności sprzedaży przedsiębiorstwa, termin sprzedaży, preliminarz wydatków oraz ekonomiczne uzasadnienie dalszego prowadzenia działalności gospodarczej (  art. 306  Prawa upadłościowego).

Syndyk przeprowadza likwidację masy upadłości

Na podstawie spisu inwentarza i innych dokumentów upadłego oraz oszacowania syndyk sporządza sprawozdanie finansowe na dzień poprzedzający ogłoszenie upadłości i niezwłocznie przedkłada je sędziemu-komisarzowi. (art. 307 Prawa upadłościowego). Zgodnie z art. 308 Prawa upadłościowego po sporządzeniu spisu inwentarza i sprawozdania finansowego albo po złożeniu pisemnego sprawozdania ogólnego syndyk przeprowadza likwidację masy upadłości. Syndyk jest obowiązany do podejmowania działań umożliwiających zakończenie likwidacji w ciągu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości.

Jak podkreśla piśmiennictwo celem likwidacji jest „zamiana wszystkich składników jego majątku na środki pieniężne, które następnie zostaną na drodze planu podziału rozdzielone pomiędzy wierzycieli. (-) Plan likwidacji przygotowany i przedstawiony przez syndyka powinien zakładać zakończenie likwidacji w terminie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości. Słowo  «powinien» użyte w przepisie należy rozumieć jako wskazanie typowego przebiegu postępowania, niecharakteryzującego się żadnym specjalnym stopniem skomplikowania” [5].

Istotne!

Z art. 311 Prawa upadłościowego wynika, że likwidacja masy upadłości następuje przez jej sprzedaż z wolnej ręki lub w drodze przetargu albo  aukcji przedsiębiorstwa upadłego w całości lub jego zorganizowanych części. Do likwidacji masy upadłości należy także ściągnięcie przez syndyka wierzytelności od dłużników upadłego. „Przy ściąganiu wierzytelności syndyk może korzystać ze wszystkich praw służących upadłemu, może zatem wypełnić weksle in blanco, żądać zapłaty od poręczycieli i współdłużników, prowadzić egzekucję w oparciu o zabezpieczenia rzeczowe, skorzystać z prawa przejęcia lub sprzedaży zastrzeżonej w umowie zastawu rejestrowego, zawrzeć ugodę (tę ostatnią po uzyskaniu zgody sędziego-komisarza / rady wierzycieli) itd. (-)” – wyjaśnia  piśmiennictwo [6].

Podział środków otrzymanych ze sprzedaży masy upadłości pomiędzy wierzycieli

Z art. 335 Prawa upadłościowego sumy uzyskane z likwidacji masy upadłości oraz dochód uzyskany z prowadzenia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa upadłego, a także odsetki od tych sum zdeponowanych w banku tworzą fundusze masy upadłości. Podziału funduszów dokonuje się jednorazowo albo kilkakrotnie w miarę likwidacji masy upadłości po zatwierdzeniu przez sędziego-komisarza listy wierzytelności w całości lub części.

Syndyk sporządza i składa sędziemu-komisarzowi plan podziału funduszów masy upadłości, Sędzia-komisarz zawiadamia upadłego i członków rady wierzycieli oraz obwieszcza, że plan podziału można przeglądać w sekretariacie sądu i w terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenia wnosić przeciwko niemu zarzuty.

W jakiej kolejności są spłacani wierzyciele upadłego przedsiębiorcy?

Syndyk nie spłaca wierzycieli według swojego uznania, tylko według czterech kategorii podanych w art. 342 Prawa upadłościowego. Do kategorii pierwszej należą  m.in. przypadające za czas przed ogłoszeniem upadłości należności ze stosunku pracy, np. premie, ekwiwalenty za urlop oraz odprawa z tytułu rozwiązania umowy o pracę przez syndyka, a także należności rolników z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego, należności alimentacyjne oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę, przypadające za trzy ostatnie lata przed ogłoszeniem upadłości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Kategorię druga stanowią  inne należności, w tym zobowiązania podatkowe i inne daniny publiczne oraz pozostałe należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Kategorię trzecia obejmują  – odsetki od należności ujętych w wyższych kategoriach w kolejności, w jakiej podlega zaspokojeniu kapitał, a także sądowe i administracyjne kary grzywny oraz należności z tytułu darowizn i zapisów. Natomiast kategoria czwarta  to należności wspólników albo akcjonariuszy z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach, w szczególności dostawy towaru z odroczonym terminem płatności, dokonanej na rzecz upadłego będącego spółką kapitałową w okresie pięciu lat przed ogłoszeniem upadłości, wraz z odsetkami.

Zakończenie postępowania upadłościowego

Postępowanie upadłościowe zostaje zakończone wtedy, gdy zostanie wykonany ostateczny plan podziału oraz podziału w toku postępowania wszyscy wierzyciele zostali zaspokojeni ( art. 368 Prawa upadłościowego). Sąd stwierdza zakończenie postępowania upadłościowego wydaniem postanowienia. Na niniejsze postanowienie upadły lub  wierzyciele  mogą wnieść zażalenie do sądu drugiej instancji (art. 394 Kodeksu postępowania cywilnego). Zażalenie wnosi się do sądu okręgowego za pośrednictwem sądu prowadzącego postępowanie upadłościowe.

Objaśnienie :

[1] Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej  (dostęp w dniu 6 grudnia 2022 r.)

[2] W świetle art. 189 Prawa upadłościowego wierzycielem w rozumieniu ustawy jest każdy uprawniony do zaspokojenia z masy upadłości, choćby wierzytelność nie wymagała zgłoszenia.

[3] Zgodnie z art. 185 ust. 1 Prawa upadłościowego upadłym jest ten wobec kogo wydano postanowienie o ogłoszeniu upadłości.

[4], [5], [6]  Zimmerman P., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. , Wyd. 7, Warszawa 2022, Legalis.

Podstawa prawna:

Art. 10, art. 11 ust. 1- 2, art. 57 ust. 1- 2, art. 60(1), art. 61, art. 149 ust. 1, art. 156, art. 157 ust. 1-2, art. 157 (1) , art. 176, art. 178 ust. 1-2 , art. 185 ust. 1, art. 189 , art. 201 ust. 1,  art. 222 ust. 1a, art. 236, art. 240,  art. 306- 307, art. 308 ust. 1 -2 ,  art. 311 ust. 1 , art. 313 ust. 1, art. 335, art. 342, art. 368 Ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe ( t.j. Dz.U.2022.1520)

Stan prawny na dzień 20 grudnia 2022 roku

Małgorzata Gach

Wanda Książek