Ustawa o sygnalistach przyjęta

Obraz Peter Wiberg z Pixabay

Kto może być sygnalistą?

Na początek warto wskazać, że państwa członkowskie UE były zobowiązane do implementacji Dyrektywy o sygnalistach już do dnia 17 grudnia 2021 r. Dopiero niemal po 3 latach od pierwotnego terminu, Parlament przyjął Ustawę o sygnalistach, która chroni osoby zgłaszające naruszenia w miejscu pracy.

Sygnalistą może być osoba fizyczna, która zgłasza nieprawidłowości lub nadużycia powstałe w organizacji (najczęściej w  miejscu pracy).

Głównym celem ustawy jest zobowiązanie organizacji do wdrożenia odpowiednich procedur, które umożliwią w anonimowy sposób dokonywanie zgłoszeń. Ma to zachęcić pracowników do zgłaszania niewłaściwego postępowania, działania niezgodnego z prawem lub zaniechania działania w miejscu pracy.

Whistleblowing to pozytywne działanie, które stanowi istotny krok w kierunku budowania transparentnych i etycznych struktur w miejscach pracy. Zapewnienie ochrony sygnalistom jest kluczowe, w celu przeciwdziałania nadużyciom i nieprawidłowościom, które mogą wywierać negatywny wpływ na organizacje, jak i społeczeństwo.

Kogo dotyczy ustawa o sygnalistach?

Zobowiązanymi do wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych są pracodawcy zatrudniający co najmniej 50 osób.

Warto zaznaczyć, iż forma zatrudnienia pozostaje bez znaczenia – do ustawowego progu należy wliczać wszystkich pracowników, którzy wykonują pracę zarobkową, w przeliczeniu na pełne etaty  na rzecz danego podmiotu.

Ustawa o sygnalistach – do czego zobowiązuje pracodawców?

Ustawa nakłada szereg obowiązków związanych z zapewnieniem bezpiecznych kanałów zgłoszeń, opracowania procedury zgłoszeń wewnętrznych zawierających m.in. zapisy dotyczące postępowań wyjaśniających i działań naprawczych, czy powoływaniem podmiotów oraz osób właściwych do przeprowadzenia wskazanych czynności.

Warto podkreślić, iż w  ustawie usankcjonowano również odpowiedzialność karną związaną z działaniami podjętymi przeciwko sygnaliście.

Penalizacji poddano działalność odwetową wobec osoby dokonującej zgłoszenia, ujawnienie jej tożsamości, jednak również fałszywe zgłoszenie wewnętrzne.

Procedura zgłoszeń wewnętrznych

Procedura zgłoszeń wewnętrznych stanowi proces umożliwiający pracownikom zgłaszanie nieprawidłowości.

W ramach procedury, w organizacji powinna zostać wyznaczona osoba, wewnętrzna jednostka organizacyjna lub podmiot zewnętrzny, które będą odpowiedzialne za przyjmowanie i weryfikowanie zgłoszeń.

Podmioty ustanowione w ramach procedury są zobowiązane do działania w sposób niezależny, zachowania poufności informacji i tożsamości sygnalisty oraz komunikację ze zgłaszającym.

Po otrzymaniu zgłoszenia należy potwierdzić jego przyjęcie w ciągu 7 dni (chyba że sygnalista nie podał danych kontaktowych).

Ustanowione podmioty zachowując należytą staranność podejmują odpowiednie działania naprawcze w przypadku potwierdzenia zgłoszenia.

Wewnętrzne kanały zgłoszeń

Organizacja jest zobowiązana do zapewnienia, co najmniej jednego, wewnętrznego kanału, który umożliwi w anonimowy i poufny sposób dokonanie zgłoszenia.

Kanał może przybierać formę dedykowanego adresu e-mail, formularza online, dedykowanej infolinii czy fizycznej skrzynki na zgłoszenia. Możliwe jest także ustne dokonanie zgłoszenia. Kanał niewątpliwie powinien być łatwo dostępny dla wszystkich pracowników, celem umożliwia skutecznego dokonywania zgłoszeń.

Podsumowanie

Sygnaliści odgrywają zasadniczą rolę w społeczeństwie, jak i organizacjach. Poprzez ujawnianie nadużyć oraz naruszeń przyczyniają się do rozwoju odpowiedzialnych, przejrzystych oraz zgodnych z prawem praktyk. Działalność whistleblowerów pozwala eliminować zachowania niezgodne z prawem, co wpływa na ochronę interesu publicznego.

Zapewnienie prawnej ochrony sygnalistom pozwala stworzyć kulturę uczciwości oraz może przyczynić się do przywrócenia zaufania publicznego do organizacji. Poprzez ujawnienie nieprawidłowości, pokazują, że organizacja jest gotowa ponieść odpowiedzialność i podjąć działania naprawcze, co może wpływać pozytywnie na jej społeczne postrzeganie.

Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz. U. 2024, poz. 928)

Stan prawny na dzień 11 września 2024

Abraham Sieniawski – prawnik, współpracownik Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzaty Gach