Odwołanie pracownika z urlopu – czy jest możliwe?

Obraz Pexels z Pixabay

Prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego  

Prawo każdego pracownika do urlopu wypoczynkowego jest jedną z zasad prawa pracy i zostało uregulowane w art. 14 Kodeksu pracy. Zgodnie z tym artykułem:

„Pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych”.

Istotne jest, że zgodnie z art. 161 Kodeksu pracy, udzielenie urlopu jest obowiązkiem pracodawcy i nie ma on w tym zakresie prawa odmowy.

„Art. 161 kp: Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo”.

Jednocześnie, na co wskazuje K. Baran, trzeba mieć na uwadze fakt, że:

 „(…) z punktu widzenia faktycznej realizacji przysługującego pracownikowi uprawnienia, należy stwierdzić, że może on z urlopu skorzystać, jeżeli pracodawca mu go udzieli. Oznacza to, że pracownik nie może sobie tego urlopu „udzielić” sam, a teza ta znajduje potwierdzenie w licznych wypowiedziach judykatury, odnoszących się do różnych rodzajów urlopów”[1].

Co do wymiar urlopu wypoczynkowego, to został on uregulowany w art. 154 Kodeksu pracy i w zależności od stażu pracy danego pracownika (w który to staż wlicza się też czas niektórych etapów nauki) wynosi 20 dni – dla pracowników zatrudnionych krócej niż 10 lat oraz 26 dni dla pracowników, których okres zatrudnienia przekracza 10 lat.

Zasady udzielania urlopów

W kwestii zasad udzielania urlopów, należy zwrócić uwagę na art. 162 Kodeksu pracy, zgodnie z którym przynajmniej jedna część wypoczynku powinna trwać co najmniej 14 dni.

„Art. 162 kp: „Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części. W takim jednak przypadku co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych”.

Dalsze przepisy kodeksu regulują między innymi takie kwestie jak plany urlopowe, fakultatywne oraz obligatoryjne przesunięcie terminu urlopu.

Czy można odwołać pracownika z urlopu?

W niektórych przypadkach już po udzieleniu pracownikowi urlopu wypoczynkowego może pojawić się potrzeba powrotu pracownika do zakładu pracy.

Czy odwołanie pracownika przebywającego na urlopie i „ściągnięcie” go do zakładu pracy jest w ogóle możliwe?

Jak wskazuje doktryna (K. Baran):

(…) „zasada urlopu nieprzerwanego wymaga, aby pracownik mógł wypoczywać w sposób niezakłócony, korzystając z tzw. spokoju urlopowego. W piśmiennictwie przyjmuje się, że jest to stan, w którym przepisy prawa przyznają pracownikowi możliwość niezakłóconego wykorzystania urlopu wypoczynkowego w celu regeneracji sił fizycznych i psychicznych, których ubytek spowodowany jest świadczeniem pracy na rzecz podmiotu zatrudniającego”[2].

Pomimo faktu, że odwołanie pracownika z urlopu powinno być sytuacją wyjątkową, jest jednak możliwe, przy czym należy pamiętać, że ze względu na wskazaną wyżej zasadę, zostało obwarowane pewnymi warunkami.

Po pierwsze, odwołanie pracownika z urlopu jest możliwe tylko wtedy, jeżeli jego obecności wymagają okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili rozpoczynania przez tego pracownika urlopu.

Po drugie, decydując się na odwołanie pracownika z urlopu, pracodawca jest obowiązany pokryć koszty poniesione przez pracownika.

Kwestie te reguluje art. 167 Kodeksu pracy. Przepis ten stanowi, że:

„§  1. Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu.

2. Pracodawca jest obowiązany pokryć koszty poniesione przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu”.

Odwołanie pracownika z urlopu – warunki

W odniesieniu do pierwszego warunku, tj. zaistnienia okoliczności nieprzewidzianych w chwili rozpoczęcia przez pracownika urlopu:

„w piśmiennictwie jako przykłady okoliczności wymagających obecności pracownika w zakładzie podaje się konieczność usunięcia awarii urządzeń, niespodziewaną kontrolę dotyczącą stanowiska pracy danego pracownika czy przesunięcie terminu rozprawy sądowej, w której pracownik reprezentuje pracodawcę”[3].

Drugim warunkiem jakiemu musi zadośćuczynić pracodawca, jest konieczność pokrycia przez niego kosztów poniesionych przez pracownika pozostających w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu.

Do kosztów tych trzeba będzie zaliczyć chociażby zwrot kosztów podróż czy też zwrot kosztów opłaconego pobytu w hotelu za okres, którego pracownik nie może wykorzystać w związku z odwołaniem go z urlopu.

Należy zwrócić również uwagę na fakt, że w doktrynie zasadniczo jednoznacznie przyjmuje się, że pracodawca jest obowiązany pokryć również wydatki związane z koniecznością wcześniejszego powrotu z urlopu rodziny pracownika.

Sposób odwołania pracownika z urlopu

Niezwykle istotną kwestią jest sposób w jaki pracodawca powinien poinformować pracownika o odwołaniu go z urlopu.

Co do zasady bowiem pracownik przebywający na urlopie wypoczynkowym nie ma ani obowiązku sprawdzania służbowego maila ani też posiadania przy sobie służbowego telefonu.

Z uwagi na brak regulacji ustawowych dotyczących sposobu odwołania z urlopu, powszechnie przyjmuje się, że wybór należy do pracodawcy, który jednak musi pamiętać o jednej podstawowej kwestii, mianowicie, składane przez niego oświadczenie woli musi być jednoznaczne, a pracownik musi mieć realną możliwość zapoznania się tym oświadczeniem woli.

Na ten temat wypowiedział się zresztą Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 marca 2017 r., sygn. II PK 26/16, wskazując, że:

„skuteczne odwołanie pracownika z urlopu wymaga od pracodawcy złożenia jednoznacznego oświadczenia woli w sposób pozwalający pracownikowi zapoznać się z jego treścią (art. 167 § 1 w związku z art. 300 k.p. i art. 61 k.c.). Wymogu tego nie spełnia wysłanie przez pracodawcę wiadomości na prywatną skrzynkę mailową pracownika, zwłaszcza gdy takiego środka komunikacji nie wykorzystywano wcześniej do komunikacji między stronami stosunku pracy”.

Podsumowanie

Podsumowując, w świetle przepisów kodeksu pracy, odwołanie pracownika z urlopu jest jak najbardziej możliwe, przy czym należy zaznaczyć, że takie działanie pracodawcy powinno być wyjątkiem, a nie normą.

Wynika to z faktu, że prawo do urlopu wypoczynkowego jest jednym z podstawowych uprawnień pracowniczych.

Z tego tytułu możliwość odwołania pracownika z urlopu została obwarowana dość surowymi warunkami, a skorzystania z tego uprawnienia przez pracodawcę będzie wiązało się z poniesieniem przez niego dodatkowych kosztów.

Bibliografia:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141)
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2017 r., sygn. II PK 26/
3. Baran Krzysztof W., Kodeks pracy. Komentarz. Tom II. Art. 94-304(5), VI, 2022.

Stan prawny na dzień  28 czerwca 2024 r.

Katarzyna Surma-Winiarska, aplikantka radcowska w Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzaty Gach

[1] K. Baran W. (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Tom II. Art. 94-304(5), wyd. VI, 2022.

[2] K. Baran W. (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Tom II. Art. 94-304(5), wyd. VI, 2022.

[3] K. Baran W. (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Tom II. Art. 94-304(5), wyd. VI, 2022.