Rozwód fundatorów fundacji rodzinnej – jakie przynosi konsekwencje podatkowe

Obraz autorstwa freepik

Przypomnijmy …

Fundacja rodzinna to nowy podmiot prawny wprowadzony od dnia 22 maja 2023 r. przez ustawę o fundacji rodzinnej (u.f.r.). Zgodnie z art. 2 ust. 1 u.f.r. fundacja rodzinna jest utworzona w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundację rodzinną zakłada fundator. Może nim być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie (art. 11 u.f.r.). Fundację rodzinną mogą założyć również małżonkowie [1]. Z dyspozycji art. 17 ust. 1 u.f.r. wynika, że fundator wnosi do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100.000 zł. W dalszej kolejności do fundacji rodzinnej mogą być wnoszone inne składniki majątkowe, które mogą być wykorzystywane do generowania dochodów.  

Zobacz:

• Fundacja rodzinna 2025: Filary fundacji – najważniejsze informacje
• Fundacja rodzinna 2025: Majątek fundacji rodzinnej – wybrane zagadnienia (1)

Świadczenia z fundacji rodzinnej dla małżonków – co z podatkiem 

W świetle art. 30 u.f.r. fundator lub fundatorzy fundacji rodzinnej mogą być również jej beneficjentami. Na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn małżonkowie jako fundatorzy i beneficjenci fundacji rodzinnej od otrzymywanych świadczeń z fundacji rodzinnej jako osoby zaliczane do tzw. grupy zero w podatku od spadków i darowizn nie płacą ani podatku od spadków i darowizn ani też podatku dochodowego od osób fizycznych (art. 21 ust. 1 pkt. 157 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). 

Zgodnie z kierunkiem interpretacyjnym:

„(…) podatnik będący fundatorem fundacji rodzinnej i jednocześnie osobą, którą łączy ją z innym fundatorem tej fundacji relacja, o której mowa w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (małżonek, wstępny, zstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym lub macocha), dla potrzeb zastosowania zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 157 w związku z ust. 49 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, może sumować proporcję wartości mienia, określoną w art. 27 ust. 4 ustawy o fundacji rodzinnej, wniesionego do fundacji rodzinnej przez siebie oraz przez tego innego fundatora. Ww. proporcję określa się każdorazowo w przypadku wniesienia mienia do fundacji rodzinnej. (…) Dla potrzeb ustalenia wysokości przychodu zwolnionego należy przyjąć proporcję, o której mowa w art. 27 ust. 4 ustawy o fundacji rodzinnej, według stanu na dzień uzyskania przychodu”.

Tak interpretacja indywidualna  Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) z dnia  11 sierpnia 2025 r. (sygn. 0112-KDIL2-1.4011.599.2025.2.MKA) oraz z dnia  16 lipca 2025 r. (sygn. 0113-KDIPT2-3.4011.490.2025.1.JŚ).

Wypłaty z fundacji rodzinnej na rzecz beneficjentów/fundatorów podlegają natomiast opodatkowaniu 15% podatkiem dochodowym od osób prawnych. 

W przypadku małżonków pozostających w związku małżeńskim jest to zatem jedyny podatek obciążający wypłatę świadczeń z fundacji rodzinnej. 

Konieczność zastosowania 15% stawki podatku dochodowego od osób prawnych wynika z treści art. 24q Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, który wskazuje, że fundacja zobowiązana będzie do zapłaty podatku dochodowego od przekazanego, lub postawionego beneficjentom, w tym fundatorom – do dyspozycji przez fundację rodzinną bezpośrednio lub pośrednio świadczenia przewidzianego w statucie Fundacji, lub też w przypadku przekazania mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej. Dodatkowo opodatkowaniu podlega wyplata świadczenia w postaci ukrytych zysków. Podatek, zgodnie z art. 24q ww. Ustawy wynosi we wszystkich ww. przypadkach 15% podstawy opodatkowania, zaś zobowiązanym do jego zapłaty pozostaje fundacja rodzinna.

Jeżeli  małżonkowie fundatorzy i jednocześnie beneficjenci fundacji rodzinnej posiadają równe udziały np. po 50%, wtedy wypłacane im w gotowce świadczenia są w całości zwolnione z PIT ( art. 21 ust. 1 pkt 157 w zw. z ust. 49 ustawy o PIT) [3]. 

Więcej informacji na temat opodatkowania fundacji rodzinnej w artykułach:

• FUNDACJA RODZINNA (1) – wnoszenie majątku do Fundacji rodzinnej
• FUNDACJA RODZINNA (2) – zwolnienia dochodów fundacji z opodatkowania
• FUNDACJA RODZINNA (3) – wypłaty na rzecz beneficjentów

Ważne! 

W przypadku wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów – fundatorów pozostających w związku małżeńskim, ww. wypłaty będą opodatkowane podatkiem dochodowym po stronie fundacji wg stawki 15%. Ww. świadczenia nie będą natomiast obciążone podatkiem dochodowym od osób fizycznych. 

Świadczenia z fundacji rodzinnej dla fundatorów wstępujących w związek małżeński – co wtedy

Podobnie będzie w przypadku, gdy po powstaniu fundacji rodzinnej jej założyciele wstąpią w związek małżeński. Tutaj:

„(…) wypłata na Państwa rzecz świadczenia, o którym mowa we wniosku, korzystać będzie w całości ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 157 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Na dzień uzyskania przychodu będziecie Państwo osobami o których, mowa w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn” – stwierdził Dyrektor KIS w  interpretacji podatkowej wydanej w dniu 17 czerwca 2025 r. (sygn. 0114-KDIP3-1.4011.410.2025.1.PT). 

Także i takiej sytuacji jedynym podatkiem przypadającym od zapłaty będzie 15% podatek dochodowy od osób prawnych. 

Sprawdź także: Ślub fundatorów po założeniu fundacji rodzinnej – skutki podatkowe

Świadczenia z fundacji rodzinnej dla fundatorów a separacja fundatorów 

Jeżeli małżonkowie – fundatorzy pozostają w separacji orzeczonej przez sąd, wtedy:

„Samo orzeczenie separacji nie oznacza bowiem ustania małżeństwa, (…) . Prowadzi to do wniosku, że pomimo orzeczenia separacji Wnioskodawczyni mieści się w kręgu osób wskazanych w art. 4a ust. 1 ustawy” –  interpretacja podatkowa Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 1 marca 2013 r. (sygn. ITPB2/436-181/12/TJ).

Stąd też: „(…) fundacja rodzinna spełniająca świadczenie na rzecz beneficjenta będącego małżonkiem w separacji z fundatorem powinna być uprawniona jako płatnik PIT do zastosowania zwolnienia podatkowego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 157 PDOFizU” – wyjaśnia piśmiennictwo [2] .

Świadczenia z fundacji rodzinnej po rozwodzie małżonków – sytuacja prawnopodatkowa 

Sytuacja w zakresie otrzymywanych świadczeń z fundacji rodzinnej zmienia się wtedy, gdy małżonkowie – fundatorzy i beneficjenci fundacji rodzinnej mają już prawomocnie orzeczony rozwód. 

W przypadku rozwodu małżonkowie są już dla siebie osobami obcymi. Znajdują się wtedy w trzeciej grupie podatkowej w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn.

W takiej sytuacji od połowy wartości wypłacanych im świadczeń konieczna będzie zapłata 15% podatku dochodowego od osób fizycznych   

… i stanowisko organu skarbowego 

Z treści wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego wynika, że fundację rodzinną powołali małżonkowie. Obok swoich wstępnych są oni również jej beneficjentami. Mienie  wniesione do fundacji na pokrycie funduszu założycielskiego pochodziło z ich majątku wspólnego (małżeńska wspólność majątkowa). Po utworzeniu fundacji i wniesieniu mienia fundatorzy rozwiedli się. Fundacja rodzinna chciała wiedzieć, czy przy ustalaniu proporcji dla każdego z fundatorów będących beneficjentami dla celów PIT można „(…) przyjąć proporcję wniesionego mienia przez każdego z Fundatorów na poziomie 100% (w stosunku do każdego z Fundatorów) – niezależnie od tego, że na dzień wypłaty Świadczeń Fundatorzy nie są wobec siebie osobami najbliższymi w rozumieniu art. 4a ust. 1 UPSD oraz przy założeniu, że dalsze mienie nie będzie wnoszone na pokrycie funduszu założycielskiego?”.

Zdaniem fundacji „(…) proporcja mienia ustalona na moment wniesienia mienia na pokrycie funduszu założycielskiego przez Fundatorów (o ile nie zostanie wniesione dalsze mienie na pokrycie funduszu założycielskiego) w sytuacji, gdy całość mienia pochodziła z majątku Fundatorów objętego ustrojem ustawowej wspólności majątkowej powinna pozostać na poziomie 100% (odpowiednio skorygowana o wartość mienia wniesionego później do Fundacji) dla każdego z Fundatorów nawet w przypadku, gdy Fundatorzy nie są w stosunku do siebie osobami najbliższymi w rozumieniu art. 4a ust. 1 UPSD na moment wypłaty Świadczeń. Co oznacza, że wpływu na wskazaną proporcję nie ma zmiana stosunków pomiędzy Fundatorami, bowiem na moment wniesienie mienia – byli oni osobami najbliższymi w stosunku do siebie a wnoszone mienie w całości pochodziło z ich majątku wspólnego”.

W wydanej w dniu  17 marca 2025 r. interpretacji podatkowej (sygn. 0114-KDIP3-1.4011.43.2025.1.AK) Dyrektor KIS nie zgodził się ze stanowiskiem podatnika. Uznał bowiem, że :

„ (…) każdorazowo w przypadku wniesienia mienia do fundacji rodzinnej określa się proporcję. Ta proporcja ma bezpośrednie przełożenie na wysokość opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych świadczeń dokonywanych przez fundację na rzecz beneficjentów. Zasadą jest zatem, że świadczenia otrzymywane od fundacji przez:

• fundatora i jego małżonka, (…);
• a także beneficjenta fundacji z tytułu świadczenia, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy o fundacji rodzinnej jeżeli beneficjentem jest fundator albo jego małżonek, (…), 

– podlegają zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych. 

(…) Z przepisu art. 21 ust. 49 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynika, że zwolnienie, o którym mowa wart. 21 ust. 1 pkt 157, stosuje się do części wskazanych przychodów odpowiadającej proporcji, o której mowa w art. 27 ust. 4 ustawy o fundacji rodzinnej, według stanu na dzień uzyskania przychodu.

(…) Na potrzeby zwolnienia w podatku dochodowym należy się kierować aktualną/ostatnią proporcją ustaloną zgodnie z przepisami ustawy o fundacji rodzinnej (…) zamieszczoną w spisie mienia.

(…) Między rozwiedzionymi małżonkami według stanu na dzień uzyskania przychodu, o którym mowa w art. 20 ust. 1g ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie zachodzą relacje, o których mowa ww. przepisie ustawy o podatku od spadków i darowizn. Tak więc każdy z byłych małżonków korzysta ze zwolnienia z podatku od takich przychodów w części przypadającej mu, jako fundatorowi proporcji, o której mowa w art. 27 ust. 4 ustawy o fundacji rodzinnej. W pozostałej części przychody każdego z byłych małżonków podlegają opodatkowaniu 15% zryczałtowanym podatkiem, o którym mowa w art. 30 ust. 1 pkt 17 lit. b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”. 

Podsumowując ten wątek, w przypadku wypłaty świadczeń z fundacji rodzinnej na rzecz rozwiedzionych małżonków – fundatorów, fundacja rodzinna potrąci najpierw 15% podatek dochodowy od osób prawnych. Natomiast pod kątem podatku dochodowego od osób fizycznych wypłaty świadczeń z fundacji rodzinnej na rzecz każdego z byłych małżonków korzystają ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych wyłącznie w części odpowiadającej proporcji mienia wniesionego przez danego małżonka jako fundatora. Pozostała część świadczenia (przypadająca na proporcję mienia wniesionego przez drugiego, byłego małżonka) podlega opodatkowaniu 15% zryczałtowanym podatkiem dochodowym, który pobiera i odprowadza fundacja rodzinna jako płatnik. 

Podstawa prawna:

• Art. 2 ust. 1, art. 11, art. 12 ust. 1, art. 17 ust. 1,  art. 27 ust. 4 , art. 28 ust. 1, art. 29 ust. 1-2, art. 30  Ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz.U. z 2023 r. poz. 326).
• Art. 4a ust. 1, art. 14 ust. 3 Ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U  z 2024 r. poz. 1837).
• Art. 20 ust.1g, art. 21 ust. 1 pkt 157, art. 21 ust. 49, art. 30 ust. 1 pkt 17 lit. b), art. 41 ust. 1  art. 41 ust. 4 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 163).

Objaśnienie 

[1] Na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej fundacja rodzinna może być ustanowiona przez więcej niż jednego fundatora. Mogą nimi być osoby spokrewnione fundatorem lub osoby mu obce.

[2] Tak  Białas M., Szot P., Fundacja rodzinna. Ujęcie prawne, podatkowe i bilansowe, Wyd. 1, 2025, publ. Legalis. 

[3] Tak przykładowo  wynika z interpretacji  indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 23 maja 2025 r. (sygn. 0113-KDIPT2-3.4011.254.2025.2.JŚ) oraz z dnia  30 sierpnia 2024 r. (sygn. 0113-KDIPT2-3.4011.460.2024.1.JŚ).

Stan prawny na dzień 10 września 2025 roku 

Małgorzata Gach, Wanda Książek