Fundacja rodzinna 2025: Założenie fundacji rodzinnej – wybrane aspekty prawne (3)

Image by rawpixel.com on Freepik

Przypomnijmy

Fundacja rodzinna została wprowadzona do polskiego systemu prawnego przez Ustawę z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej ( dalej u.f.r.). Fundacja rodzinna może być utworzona za życia fundatora/fundatorów  w  notarialnym akcie założycielskim fundacji rodzinnej lub po śmierci fundatora – w testamencie notarialnym. Jej celem jest gromadzenie mienia, zarządzanie nim w interesie beneficjentów oraz spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów. Beneficjentami fundacji rodzinnej mogą być osoby fizyczne spokrewnione z fundatorem, sam fundator lub osoby obce fundatorowi, oraz organizacje pożytku publicznego (organizacje pozarządowe).

Sprawdź: Fundacja rodzinna 2025: Filary fundacji – najważniejsze informacje

Zgodnie z art. 21 u.f.r. do powstania fundacji rodzinnej jest wymagane:

1) złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie,

2) ustalenie statutu,

3) sporządzenie spisu mienia,

4) ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut,

5) wniesienie funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie,

6) wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych.

Zobacz nasze poprzednie publikacje: 

• Fundacja rodzinna 2025:  Założenie fundacji rodzinnej – wybrane aspekty prawne (1)
• Fundacja rodzinna 2025:  Założenie fundacji rodzinnej – wybrane aspekty prawne (2)

Organy fundacji rodzinnej

Fundacją rodzinną zarządzają jej organy. W świetle art. 43  u.f.r. są nimi : zarząd, rada nadzorcza oraz zgromadzenie beneficjentów. Organami obligatoryjnymi fundacji rodzinnej są: zarząd oraz zgromadzenie beneficjentów. Rada nadzorcza jest organem fakultatywnym (art. 64 ust. 1 uf.r.), jeżeli liczba beneficjentów nie przekracza dwadzieścia pięć osób (art. 64 ust. 2 u.f.r.).

Zarząd fundacji rodzinnej

Zarząd fundacji rodzinnej powołuje fundator w statucie fundacji. Zarząd może być jednoosobowy lub składać się z większej liczby członków. Członkiem zarządu może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Fundator w statucie może określić jej wiek. Nie może nim być osoba pełnoletnia  ubezwłasnowolniona albo osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w art. 228-231 oraz w przepisach rozdziałów XXXIII-XXXVII Kodeksu karnego. Przykładowo będzie to m.in. korupcja, ujawnianie lub wykorzystywanie informacji niejawnych, fałszerstwo faktur, kradzież, przywłaszczenie.

Członek zarządu może być powołany powołuje się na trzyletnią kadencję, chyba że statut stanowi inaczej.

„Przykładowo, statut może w tym względzie wskazywać na maksymalną ilość kolejnych kadencji, jak i może przewidywać jednokadencyjność w powołaniu członka tego organu”- czytamy w piśmiennictwie  [1] .

Ważne!

W przypadku gdy fundacja rodzinna jest ustanawiana w testamencie, fundator określa w nim osobę, która zostanie powołana do pełnienia funkcji członka, albo osoby, które zostaną powołane do pełnienia funkcji członków pierwszego zarządu (art. 61 ust. 4 u.f.r. ).

Zarząd fundacji rodzinnej – jakie ma  zadania

Zadania  zarządu fundacji rodzinnej  ustawodawca określił  w art. 54 ust. 1 pkt 1 u.f.r.

Do zadań zarządu należy:

1. Prowadzenie spraw fundacji rodzinnej oraz reprezentowanie jej. Prowadzenie spraw fundacji rodzinnej „(-) polegać będzie na zorganizowaniu działalności fundacji w sposób podporządkowany i zgodny z realizacją jej zadań ustawowych. Prowadzenie spraw obejmować również będzie podejmowanie czynności, rozstrzygnięć zgodnych z przedmiotem działalności fundacji, jej wewnętrzną sferą organizacyjną, personalną czy administracyjno-prawną” [2].
2. Realizacja celów fundacji rodzinnej określonych w statucie.
3. Podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem płynności finansowej i wypłacalności fundacji rodzinnej. Zarząd ma obowiązek „(-) czuwania nad racjonalnym gospodarowaniem majątkiem fundacji rodzinnej, w taki sposób, aby uniknąć ryzyka jego znaczącego pomniejszenia albo wyczerpania. (-) Spełnienie świadczenia na rzecz beneficjenta fundacji rodzinnej nie może zagrażać wypłacalności fundacji rodzinnej wobec jej wierzycieli niebędących beneficjentami fundacji rodzinnej i każdorazowo jest uzależnione od bieżącej sytuacji finansowej fundacji rodzinnej (art. 36 ust. 1 FundRodzU). Z tych powodów ustawa przewiduje możliwość wstrzymania spełnienia świadczeń na rzecz beneficjentów fundacji” [3].
4. Tworzenie, prowadzenie i aktualizowanie listy beneficjentów. „To zadanie ma na celu prawidłowe realizowanie świadczeń na rzecz beneficjentów i działanie w ich interesie. Bez danych beneficjentów nie byłoby możliwości ich identyfikacji, a w konsekwencji nie byłoby możliwości weryfikacji czy działalność fundacji prowadzona jest w interesie beneficjentów oraz nie byłyby możliwe realizowanie świadczeń na ich rzecz” [4].
5. Informowanie beneficjenta o przysługującym mu świadczeniu.  „Ustawa nie precyzuje, w jakiej formie ma odbywać się informowanie przez zarząd beneficjentów o przysługującym im świadczeniu, wobec czego założyć można, że wystarczająca będzie tu forma dokumentowa. Spełnienie świadczenia przysługującego beneficjentowi polega na dokonaniu przeniesienia majątkowego na beneficjenta, w tym środków pieniężnych, rzeczy lub praw, albo oddaniu ich beneficjentowi do korzystania (art. 2 ust. 2 FundRodzU). Oczywiście wszystkie te czynności muszą odbywać się zgodnie ze statutem i listą beneficjentów” [5].
6. Spełnianie świadczenia przysługującego beneficjentowi. „Spełnienie świadczenia przysługującego beneficjentowi polega na dokonaniu przeniesienia majątkowego na beneficjenta, w tym środków pieniężnych, rzeczy lub praw, albo oddaniu ich beneficjentowi do korzystania (art. 2 ust. 2 FundRodzU). Oczywiście wszystkie te czynności muszą odbywać się zgodnie ze statutem i listą beneficjentów” [6] Przykładowo, jeżeli beneficjent jest małoletni, wtedy, „(-)  po stronie zarządu będzie leżał obowiązek prawidłowego powiadomienia opiekuna prawnego lub osoby, której przysługuje zarząd nad przedmiotami przekazanymi małoletniemu beneficjentowi tytułem świadczenia” [7] .

Rada nadzorcza fundacji rodzinnej – jakie pełni funkcje  

Ustanowienie rady nadzorczej następuje w statucie fundacji (art. 64 ust. 1 u.f.r. ). Jest ono fakultatywne (nieobowiązkowe) wówczas,  gdy  liczba  beneficjentów nie przekracza dwudziestu pięciu osób. W przypadku  przekroczenia wymaganej liczby beneficjentów rada nadzorcza pełni funkcje nadzorcze w stosunku do zarządu w zakresie przestrzegania prawa i postanowień zawartych w statucie np. żądać od  zarządu przedstawienia dokumentów  związanych z działalnością fundacji.  W statucie fundacji jej uprawnienia mogą zostać rozszerzone.

Zgromadzenie beneficjentów – jakie posiada kompetencje

Zgromadzenie beneficjentów jest to organ obligatoryjny, który fundator ustanawia w statucie. W jego skład wchodzą beneficjenci wybrani przez fundatora spośród wszystkich beneficjentów fundacji  (art. 70 ust. 1-2 u.f.r.).

„Oznacza to, że poprzez wskazanie w statucie co najmniej jednego beneficjenta uprawnionego do uczestniczenia w zgromadzeniu beneficjentów dochodzi do ustanowienia tego organu” [8].

Do wyłącznej kompetencji zgromadzenia beneficjentów należy podejmowanie uchwał. Zgodnie z dyspozycją art. 72 u.f.r. podjęcia stosownej uchwały przez zgromadzenie beneficjentów wymaga:

1. Rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego fundacji rodzinnej za poprzedni rok obrotowy. „W tym zakresie (-)  zgromadzenie beneficjentów ma prawo do uzyskania wyjaśnień od zarządu dotyczących sprawozdania finansowego”  [9].
2. Udzielenie absolutorium członkom organów fundacji rodzinnej z wykonania przez nich obowiązków. „Oznacza to, że beneficjent uprawniony do głosowania bierze udział w głosowaniu nad uchwałą w przedmiocie udzielenia mu absolutorium za pełnienie funkcji w poprzednim roku obrotowym w organie fundacji rodzinnej” [10].
3. Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto. Jak wyjaśnia piśmiennictwo „Wynik finansowy netto to wynik finansowy brutto pomniejszony o obowiązkowe obciążenia” [11]. Zatem „(-) do podjęcia tej uchwały konieczne będzie w pierwszej kolejności zatwierdzenie sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy, a dopiero w następnej kolejności podjęcie decyzji o przeznaczeniu wyniku finansowego fundacji rodzinnej” [12] .
4. Wybór firmy audytorskiej, w przypadku gdy sprawozdanie finansowe, podlega badaniu. Na podstawie art. 77 u.f.r. firma audytorska albo zespół audytorów wyznaczone przez zgromadzenie beneficjentów dokonuje oceny zarządzania aktywami fundacji rodzinnej, zaciągania i spełniania zobowiązań oraz zobowiązań publicznoprawnych, pod kątem prawidłowości, rzetelności oraz zgodności z prawem, celem oraz dokumentami fundacji rodzinnej.
5. Inne sprawy wymienione w ustawie lub statucie. Do takich spraw będzie należało m.in. powołanie pełnomocnika do reprezentacji fundacji rodzinnej w przypadku braku rady nadzorczej reprezentującej fundację rodzinną w sporze pomiędzy fundacją a członkiem zarządu (art. 63 ust. 1 u.f.r.), zatwierdzenie bilansu otwarcia likwidacji fundacji rodzinnej ( art. 97 ust. 1 u.f.r. ).

Ważne!

Z treści art. 53 ust. 1 – 2 ustawy o fundacji rodzinnej wynika, że jeżeli do dokonania czynności prawnej przez fundację rodzinną ustawa wymaga uchwały zgromadzenia beneficjentów, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały jest nieważna. Czynność prawna dokonana bez zgody właściwego organu fundacji rodzinnej, wymaganej wyłącznie przez statut, jest ważna, ale członkowie  zarządu wobec fundacji rodzinnej za naruszenie statutu.

Fundacja rodzinna nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Prowadzi go jedyny w Polsce Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Na ten temat  napiszemy już w kolejnym artykule.  

Podstawa prawna:

Art. 2 ust. 1, art. 4 ust. 2- 3,  art. 21, art. 30, art. 43-44, art.53 ust. 1- 2, art.  54 ust. 1 pkt 1, , art. 55, art. 56, art. 59, art. 61 ust. 1-2, art. 63 ust. 1, art. 64 ust. 1, art. 65 ust. 1 , art. 70 ust. 1-2, art. 71 ust. 1, art. 72, art. 77 ust. 1-2 , art. 97 ust. 1  Ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz.U. z 2023 r. poz. 326).

Objaśnienie

[1]  Adamus R, Stec P. (red.), Fundacje rodzinne. Komentarz. Wyd. 1, Warszawa 2024,. Legalis, [w:] komentarzu do art. 61 ustawy.

[2]  Tamże w komentarzu do art. 54 ustawy.

[3] Tomczykowski P. (red.), Fundacja rodzinna. Aspekty prawne i podatkowe. Komentarz. Wyd. 1, Warszawa 2023, Legalis [w:] komentarzu do art. 54 ustawy.

[4] Krysik A., Ustawa o fundacji rodzinnej. Komentarz. Wyd. 1, Warszawa 2023, Legalis [w:] komentarzu do art. 54 ustawy.

[5] Tomczykowski P. (red.), Fundacja rodzinna. Aspekty prawne i podatkowe. Komentarz. Wyd. 1, Warszawa 2023, Legalis [w:] komentarzu do art. 54 ustawy.

[6] Tamże komentarzu do art. 54 ustawy.

[7] Krysik A., Ustawa o fundacji rodzinnej. Komentarz. Wyd. 1, Warszawa 2023, Legalis [w:] komentarzu do art. 54 ustawy.

[8] Tamże w komentarzu do art. 70 ustawy.

[9], [10], [11]  Tamże w komentarzu do art. 72 ustawy.

[12] Tomczykowski P. (red.), Fundacja rodzinna. Aspekty prawne i podatkowe. Komentarz. Wyd. 1, Warszawa 2023, Legalis [w:] komentarzu do art. 72  ustawy.

Stan prawny na dzień 7 kwietnia 2025 roku

Małgorzata Gach, Wanda Książek