Pomoc publiczna dla przedsiębiorców – programy pomocowe i pomoc indywidualna

Obraz autorstwa freepik

Przypomnijmy

Warunki i zasady udzielania pomocy publicznej w  Polsce znajdują się w Ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej  (Dz. U. z 2023 r. poz. 702). Od 2004 roku udzielanie przedsiębiorcom pomocy publicznej odbywa się według uregulowań prawnych obowiązujących w Unii Europejskiej. Stąd też  w art. 3  niniejszej ustawy prawodawca odsyła do art. 106 – 109 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Zobacz: Pomoc publiczna dla przedsiębiorców – co to takiego

Program pomocowy – czym jest

Pomoc publiczna może być udzielana przedsiębiorcom na podstawie programu pomocowego wcześniej zaakceptowanego przez Komisję Europejską. Program pomocowy jest to akt normatywny, który spełnia przesłanki podane w art. 1 lit. d Rozporządzenia Rady (UE)  2015/1589 z dnia 13 lipca 2015 r. [1]. Będzie to zatem:

„(…) każde działanie, na którego podstawie, bez potrzeby dalszych środków wdrażających, można dokonać wypłat pomocy indywidualnej na rzecz przedsiębiorstw określonych w akcie w sposób ogólny i abstrakcyjny oraz każde działanie, na którego podstawie pomoc, która nie jest związana z konkretnym projektem, może zostać przyznana jednemu lub kilku przedsiębiorstwom na czas nieokreślony lub w nieokreślonej kwocie”.

Takim aktem normatywnym w obszarze pomocy publicznej będą np. ustawy, rozporządzenia lub uchwały podjęte przez jednostki samorządu terytorialnego. Zawierają one „podstawy prawne przyznawania określonego wsparcia przedsiębiorcom i jednocześnie określają zasady oraz warunki udzielania tego wsparcia m.in.:

• krąg beneficjentów;
• formę wsparcia (dotacja, rozłożenie na raty płatności podatku, gwarancja, poręczenie, itp.);
• przeznaczenie (np. na szkolenia, badania i rozwój, ochronę środowiska, zwiększanie zatrudnienia, restrukturyzację);
• organy udzielające;
• maksymalną wielkość wsparcia;
• czas trwania programu” – wyjaśnia UOKiK [2].

W programie pomocowym nie podaje się przedsiębiorców, którzy otrzymają pomoc, ponieważ program ten  „stanowi akt o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, na którego podstawie będzie udzielana pomoc indywidualnym przedsiębiorcom (będą wydawane indywidualne decyzje lub zawierane umowy)” [3].

Akty normatywne – przykłady

Przykładem aktu normatywnego w obszarze pomocy publicznej jest Ordynacja podatkowa. Z mocy art. 67a i 67b Ordynacji podatkowej organy podatkowe mogą udzielać przedsiębiorcom ulg w spłacie zobowiązań podatkowych,  jeżeli istnieje „ważny interes podatnika” lub „interes społeczny”.

Na ten temat pisałyśmy w artykułach:

• Przedsiębiorca ma prawo do ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych – najważniejsze informacje (1)
• Przedsiębiorca ma prawo do ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych – najważniejsze informacje (2)
• Przedsiębiorca ma prawo do ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych – najważniejsze informacje (3)

Natomiast aktem normatywnym stanowiącym akt prawa miejscowego będzie np. wydawana na podstawie art. 59 ust. 1 – 2 ustawy o finansach publicznych uchwała rady miejskiej w sprawie ustalenia zasad, sposobu  i trybu umarzania, odraczania terminu spłaty lub rozkładania na raty należności pieniężnych o charakterze  cywilnoprawnym przypadających miastu / gminie lub jego/ jej  jednostkom organizacyjnym i samorządowym instytucjom kultury oraz warunków dopuszczalności pomocy publicznej w przypadkach, w których ulga stanowić będzie pomoc publiczną oraz wskazania organu lub osoby uprawnionego /uprawnionej do ich udzielania.

Do kategorii należności o charakterze cywilnoprawnym należą między innymi:

1) należności z tytułu sprzedaży nieruchomości i innych składników majątkowych,

2) należności z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste nieruchomości,

3) należności z tytułu darowizny, spadku, zapisu,

4) należności z tytułu kar umownych.

Zobacz: Oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie  wieczyste – jakie opłaty są wymagane

Pomoc indywidualna – dla kogo

Pomoc indywidualna jest skierowana do konkretnego przedsiębiorcy. [4]  Jak wyjaśnia UOKiK:

„jest to „pomoc udzielana poza programami pomocowymi to znaczy na podstawie aktu normatywnego, który nie został zaakceptowany przez Komisję Europejską jako program pomocowy. Pomocą indywidualną jest także pomoc udzielana wprawdzie na podstawie zaakceptowanego programu pomocowego, ale w stosunku do której Komisja zażądała odrębnej notyfikacji w decyzji akceptującej program (jak wskazano powyżej). Projekt pomocy indywidualnej (zarówno w pierwszym jak i drugim przypadku) podlega opiniowaniu przez Prezesa UOKiK, a następnie obowiązkowi zgłoszenia Komisji Europejskiej zgodnie z art. 108 TFUE (notyfikacji)” [5] .

Przykładem pomocy indywidualnej jest pomoc na restrukturyzację firmy. W art. 2 pkt 6 ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej ustawodawca podaje, że przez pomoc indywidualną na restrukturyzację należy rozumieć:

„pomoc indywidualną przewidzianą w planie restrukturyzacyjnym określającym działania mające na celu przywrócenie przedsiębiorcy długookresowej zdolności do konkurowania na rynku, w szczególności sposób finansowania tych działań, w tym również przez udzielanie pomocy publicznej”.

Podstawa prawna stosowania pomocy na restrukturyzację przez kraje unijne znajduje się  w dokumencie wydanym przez Komisję Europejską tj. w Komunikacie Komisji – Wytyczne dotyczące pomocy państwa na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw niefinansowych znajdujących się w trudnej sytuacji (Dz.U.UE.C.2014.249.1) (dalej: Wytyczne unijne). Zgodnie z Komunikatem Komisji z dnia 29 listopada 2023 r. niniejsze Wytyczne będą obowiązywać „(…) od dnia 1 sierpnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2025 r.” (zmiana pkt 135 Wytycznych ) [6], ponieważ „prawo UE ma bezpośredni lub pośredni wpływ na prawo jej państw członkowskich i staje się częścią systemu prawnego każdego z państw członkowskich” [7] .

Program wsparcia dla przedsiębiorców – ustawa

W oparciu o Wytyczne unijne powstał polski program pomocowy na restrukturyzację przedsiębiorców . Został zawarty w Ustawie z dnia 16 lipca 2020 r. o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców (Dz.U. z 2020 r. poz. 1298). Prawodawca określa w niej warunki, tryb i formy udzielania pomocy publicznej przedsiębiorcom na ich: ratowanie, tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne, restrukturyzację.

„Pomoc na ratowanie” – dla kogo i w jakim celu

„Pomoc na ratowanie” może być udzielona każdemu przedsiębiorcy, który nie znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej, jednak z powodu zaistnienia wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności wymaga pilnego wsparcia płynności finansowej. Ma ona charakter doraźny. Jej celem jest wsparcie przedsiębiorcy po to, aby zamiast natychmiastowego ogłoszenia upadłości, mógł przez krótki okres prowadzić swoja działalność na rynku oraz opracować plan restrukturyzacji albo likwidacji swojej firmy. Pomoc na ratowanie może być udzielona w formie zabezpieczonej pożyczki ( np. hipoteką) na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.

„Tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne”  – dla kogo i w jakim celu

 „Tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne”, jest drugim rodzajem pomocy publicznej dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców znajdującym się w trudnej sytuacji ekonomicznej. Może zostać im udzielone w celu umożliwienia wykonywania działalności gospodarczej przez czas niezbędny do wdrożenia działań restrukturyzacyjnych mających na celu przywrócenie długookresowej zdolności do konkurowania na rynku.

Tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne jest udzielane, podobnie jak pomoc na ratowanie, wyłącznie w formie pożyczki. Niniejsza pożyczka może zostać udzielona na 18 miesięcy [8]. Przedsiębiorca musi ustanowić zabezpieczenie jej zwrotu. Przykładowo będzie to hipoteka, cesja wierzytelności lub zastaw.

„Poza obowiązkiem zwrotu pomocy publicznej, beneficjariusz jest obowiązany także do składania raportów na temat sposobu wykorzystania środków z pożyczki uzyskanej w ramach tymczasowego wsparcia restrukturyzacyjnego” – wskazuje piśmiennictwo [9].

Na podstawie art. 33 ustawy o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców będą to sprawozdania kwartalne i sprawozdanie końcowe.

Pomoc na restrukturyzację – w jakiej formie może zostać udzielona przedsiębiorcy

Pomoc na restrukturyzację – jest przeznaczona dla każdego przedsiębiorcy. Jej celem jest  realizacja planu restrukturyzacyjnego przedsiębiorstwa. Pomoc na restrukturyzację może być udzielana m.in. w formie: pożyczki, objęcia akcji lub udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym, zmiany terminów spłaty pożyczki wobec podmiotu udzielającego pomocy na restrukturyzację. Może stanowić także ulgę w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej przez: odroczenie terminu wykonania administracyjnej kary pieniężnej lub rozłożenie jej na raty, odroczenie terminu wykonania zaległej administracyjnej kary pieniężnej lub rozłożenie jej na raty, umorzenie administracyjnej kary pieniężnej w całości lub w części ,umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub części – pod warunkiem przeznaczenia równowartości udzielonej pomocy na realizację planu restrukturyzacji (art. 39 ust. 1 ustawy o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców).

Zobacz:

• Restrukturyzacja przedsiębiorstwa – najważniejsze informacje
• Restrukturyzacja firmy: Plan restrukturyzacyjny – co zawiera

Istotne!

W Raporcie o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2022 r. UOKiK podaje że:

„Wartość pomocy na ratowanie i restrukturyzację wyniosła w 2022 roku 152,9 mln zł, co oznacza wzrost o 72,5 mln zł w stosunku do roku poprzedniego (…)” [10].

W oparciu o powyższą ustawę Agencja Rozwoju Przemysłu Spółka Akcyjna realizuje program pomocowy Polityka Nowej Szansy. Jego adresatami są przedsiębiorcy będący  w trudnej sytuacji ekonomicznej. Decyzją Komisji Europejskiej ws. Pomocy państwa nr C(2020) 7937 z dnia 12 listopada 2020 r. został przedłużony program pomocowy Polityka Nowej Szansy na lata 2021–2026.

Podstawa prawna:

1. Art. 2 pkt 5- 7,  art. 10 ust. 2 Ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej  (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 702).
2. Art. 11 ust. 1, art. 12, art. 13 ust. 1, art.  15 ust. 1, art. 16 ust. 1, art. 17 ust. 1 , art. 23 ust. 1,  art. 26 ust. 1, art. 29 ust. 6, art. 31 ust. 1 , art. 33, art. 35 – 36, art. 39 ust. 1- 2  Ustawy z dnia 16 lipca 2020 r. o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców (Dz.U. z 2020 r. poz. 1298).

Objaśnienie :

[1] Rozporządzenie Rady (UE) 2015/1589 z dnia 13 lipca 2015 r.:  Rozporządzenie Rady (UE) 2015/1589 z dnia 13 lipca 2015 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (tekst jednolity) (Tekst mający znaczenie dla EOG),  publ. Dz.U.UE.L.2015.248.9 (dostęp w dniu 9 czerwca 2024 r.).

[2] UOKiK Programy pomocowe i pomoc indywidualna (dostęp w dniu 9 czerwca 2024 r.).

[3] Tamże

[4] Definicję pomocy indywidualnej zawiera art. 1 lit. e) Rozporządzenie Rady (UE) 2015/1589 z dnia 13 lipca 2015 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (tekst jednolity) (Tekst mający znaczenie dla EOG),  publ. Dz.U.UE.L.2015.248.9 zgodnie z którym „pomoc indywidualna” oznacza pomoc, która nie jest przyznawana na podstawie programu pomocowego oraz podlegającą obowiązkowi zgłoszenia pomoc przyznawaną na podstawie programu pomocowego.

[5] UOKiK Programy pomocowe i pomoc indywidualna (dostęp w dniu 9 czerwca 2024 r.).

[6] Komunikat Komisji z dnia 29 listopada 2023 r.:  Komunikat  Komisji  zmieniający w odniesieniu do okresu stosowania wytyczne dotyczące pomocy państwa na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw niefinansowych znajdujących się w trudnej sytuacji (Dz.U. UE. C.2023.1212) (dostęp w dniu 9 czerwca 2024 roku).

[7] Tak Parlament  Europejski, Noty tematyczne o Unii Europejskiej (dostęp w dniu 9 czerwca 2024 roku).

[8] W pkt 117 Wytycznych ustawodawca unijny podaje, że tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne musi być ograniczone do kwoty niezbędnej do utrzymania działalności beneficjenta przez 18 miesięcy (dostęp w dniu 9 czerwca 2024 r.).

[9] Tak Sierakowsk B, Zimmerman P., Ustawa o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców Komentarz, Warszawa 2020, wyd. 1 , [w:] Komentarzu do art. 33, Legalis .

[10] Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów , Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2022 r., Warszawa, grudzień 2023 roku r. [w:] Raporty  (dostęp w dniu 9 czerwca 2024 r.).

Stan prawny na dzień 21 czerwca 2024 roku

 Małgorzata Gach, Wanda Książek