NSA: Kontrola u przedsiębiorcy nie może być przeprowadzona z naruszeniem przepisów prawa

Regulacja prawna

Zasady kontrolowania działalności gospodarczej przedsiębiorców przez organy administracji publicznej zostały uregulowane w art. 45 – 65 Prawa przedsiębiorców [1].

Organ kontroli np. ZUS zawiadamia przedsiębiorcę o zamiarze wszczęcia kontroli. Z treści art. 48 ust. 3 pkt 4, art. 49 ust. 7 pkt 6- 7 niniejszej ustawy wynika, że elementem zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli oraz upoważnienia do kontroli jest określenie zakresu przedmiotowego kontroli oraz wskazanie daty rozpoczęcia i przewidywanego terminu zakończenia kontroli. Zgodnie z art. 55 ust. 1 pkt 3 Prawa Przedsiębiorców czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać w odniesieniu do średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych.

Stan faktyczny sprawy

Z uzasadnienia wyroku wynika:

„W realiach tej sprawy w upoważnieniu z dnia […].07.2019 r. zakres przedmiotowy kontroli sprecyzowano w czterech punktach, w których wymieniono materię (zagadnienia), które objęto kontrolą. Brak jest natomiast sprecyzowania materii w powiązaniu z czasookresem, który ma być objęty kontrolą”

natomiast

„przewidywany termin zakończenia kontroli określono jako 24 dni robocze od daty doręczenia upoważnienia”.

Jakie błędy dostrzegł NSA w treści zawiadomienia oraz upoważnienia wydanego przez ZUS do przeprowadzanej kontroli u przedsiębiorcy?

W wyroku tym NSA wskazał, że:

1. Przedsiębiorca, jako „podmiot kontrolowany musi mieć w zawiadomieniu kontroli oraz w upoważnieniu do kontroli wyczerpującą informację również w odniesieniu do okresów sprawozdawczych objętych kontrolą”.

W związku z powyższym art. 48 ust. 3 pkt 4 oraz art. 49 ust. 7 pkt 7 u.p.p. należy interpretować w ten sposób, że wskazanie zakresu przedmiotowego kontroli oznacza wskazanie materii objętej kontrolą oraz czasookresu, którego dotyczy kontrola (okresów rozliczeniowych)”.

2. Przewidywany termin zakończenia kontroli u przedsiębiorcy powinien być określony poprzez „wskazanie konkretnej daty, czyli dnia, miesiąca oraz roku”.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego

„(…) organ kontroli nie określił terminu zakończenia kontroli ale wskazał na przewidziany w art. 55 ust. 1 pkt 3 czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym, który nie może przekraczać w odniesieniu do średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych”.

NSA wyjaśnił również, że:

„art. 55 ust. 1 pkt 3 u.p.p. należy interpretować w ten sposób, że czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym, po pierwsze nie może przekraczać w odniesieniu do średnich przedsiębiorców 24 dni roboczych, a po drugie obejmuje czas trwania kontroli bez względu na miejsce jej wykonywania, a zatem obejmuje kontrolę przeprowadzaną w siedzibie przedsiębiorcy lub w miejscu wykonywania działalności gospodarczej, w miejscu przechowywania dokumentacji, w tym ksiąg podatkowych, innym niż siedziba lub miejsce wykonywania działalności gospodarczej oraz w siedzibie organu kontroli”.

Podsumujmy …

Wyrok NSA z dnia 1 grudnia 2021 r. jest korzystny dla przedsiębiorców. Wymaga bowiem od organów kontrolujących przeprowadzania kontroli zgodnie z zasadami określonymi w ustawie – Prawo przedsiębiorców. W wydanym wyroku NSA podkreślił, że dokument, który nie spełnia wymań z art. 49 ust. 7 Prawo Przedsiębiorców, nie określając zakresu przedmiotowego kontroli (w tym czasookresu tej kontroli) oraz terminu jej zakończenia, nie stanowi podstawy do przeprowadzenia kontroli (art. 49 ust. 8 Prawa Przedsiębiorców).

NSA uchylił zaskarżony wyrok, postanowienie Prezesa ZUS oraz postanowienie ZUS o kontynuowaniu czynności kontrolnych.

Źródła:

1. Rzecznik MŚP,

2. Wyrok NSA z dnia 1 grudnia 2021 r. (sygn. akt I GSK 1316/21)

Objaśnienie:

[1] Prawo przedsiębiorców: Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców ( t.j. Dz.U. 2021. 162)

Stan prawny na dzień 11 kwietnia 2022 roku

Małgorzata Gach

Wanda Książek