Wyrok TK: Wyższe opodatkowanie nieruchomości przedsiębiorcy jest niezgodne z Konstytucją

Opodatkowanie nieruchomości przedsiębiorcy – teza wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lutego 2021 r.

W dniu 24 lutego 2021 r. Trybunał Konstytucyjny wydał  następujący wyrok  (sygn. akt SK 39/19): „Art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1170) rozumiany w ten sposób, że o związaniu gruntu, budynku lub budowli z prowadzeniem działalności gospodarczej decyduje wyłącznie posiadanie gruntu, budynku lub budowli przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”.

W jego uzasadnieniu czytamy:

„Regulacja art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l. powoduje objęcie definicją legalną gruntów, budynków i budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, a co za tym idzie opodatkowanie wyższą stawką podatkową, wszystkich (z wyjątkiem określonych w art. 1a ust. 2a u.p.o.l.) nieruchomości będących w posiadaniu podatnika prowadzącego działalność gospodarczą, niezależnie od tego czy podatnik faktycznie wykorzystuje je lub mógłby je wykorzystywać w swojej działalności gospodarczej. (…) Ustawodawca nie odróżnia zatem dla celów zapłaty podatku od nieruchomości sytuacji podatników posiadających nieruchomości i wykorzystujących je do prowadzenia działalności gospodarczej oraz podatników posiadających nieruchomości, którzy nie wykorzystują ich do prowadzenia działalności gospodarczej (…). Brak tego rozróżnienia dotyka szczególnie przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, które występują w obrocie prawnym w dwojakim charakterze: jako osoby prywatne (a więc w zakresie swojego majątku osobistego) oraz jako przedsiębiorcy.”

W ocenie Trybunału przedsiębiorcy nie mogą być obciążani wyższą stawką podatku jedynie z powodu posiadania nieruchomości, które nie służą im do prowadzenia działalności gospodarczej. (…) Zastosowanie wyższej stawki podatkowej dla nieruchomości związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. a oraz art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. b u.p.o.l.) wyłącznie na podstawie kryterium posiadania danej nieruchomości przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą stanowi nieproporcjonalną ingerencję w prawo do własności tych podmiotów”. [2]

Naczelny Sąd Administracyjny przychyla się do wydanego wyroku

„Mimo, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 lutego 2021 r., SK 39/19, zapadł na tle sprawy ze skargi konstytucyjnej osoby fizycznej, w zakresie przyjętej przez Trybunał interpretacji art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l. ma on uniwersalne znaczenie. Zawarta w sentencji tego wyroku wypowiedź odnosi się bowiem gruntów, budynków i budowli będących w posiadaniu wszystkich przedsiębiorców lub innych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, bez względu na formę prawną” stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) w uzasadnieniu wyroku z dnia 4 marca 2021 r. w sprawie o sygn. akt III FSK 895/21.

Zdaniem NSA „problem doprecyzowania <<związku>> nieruchomości z prowadzeniem działalności gospodarczej, który – jak wskazał Trybunał Konstytucyjny – nie może opierać się na samym fakcie posiadania nieruchomości przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą. (…) W ustaleniu istnienia związku nieruchomości z prowadzoną działalnością gospodarczą przydatne mogą być na przykład takie okoliczności jak: wprowadzenie nieruchomości do ewidencji środków trwałych, ujęcie wydatków na nabycie lub wytworzenie oraz utrzymanie w kosztach działalności gospodarczej. (…) W każdym przypadku ustalenie związku nieruchomości z prowadzeniem działalności gospodarczej podmiotu, który prowadzi także inny rodzaj działalności, nie może ograniczać się tylko do wykazania posiadania tych nieruchomości”. [3]

Co daje ten wyrok przedsiębiorcom?

Orzeczenie TK może mieć wpływ na niższe opodatkowanie podatkiem od nieruchomości gruntów, budynków i budowli, które posiadają przedsiębiorcy (osoby fizyczne i prawne), a nie wykorzystują lub nie mogą wykorzystywać ich w swojej  działalności gospodarczej (np. z powodu pandemii) [4].

Komentarz Małgorzaty Gach:

Orzeczenie TK oraz pozytywne stanowisko NSA dają nadzieję na nieco bardziej racjonalne podejście do tematu opodatkowania nieruchomości posiadanych zarówno przez przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą jak i spółek. W praktyce wiele firm dysponuje nieruchomościami, które z różnych przyczyn nie są faktycznie wykorzystywane w działalności (np. ze względów technicznych, z braku bieżących potrzeb, zakupione w celu przyszłych inwestycji jeszcze nie rozpoczętych itp.). Nie przynoszą one w związku z tym przychodów, nie służą także do bezpośredniego użytku. W takich okolicznościach trudno, aby były dla nich przyjmowane wyższe stawki podatku od nieruchomości. Wydaje się jednak, że powinno nastąpić ustawowe doprecyzowanie warunków opodatkowania nieruchomości przedsiębiorców. W braku wyraźnej regulacji prawnej, z pewnością pojawią się trudności w zakresie właściwej kwalifikacji takich nieruchomości. To zaś, jak wskazują doświadczenia, przełoży się z pewnością na całą masę spraw sądowych.

Zaznaczyć należy, że treść orzeczenia TK daje możliwość nie tylko bieżącego obniżenia obciążeń podatkowych podatników, lecz także prawo wystąpienia o zwrot nadpłaty podatkowej w zakresie podatku od nieruchomości począwszy od roku 2016 r. W tym zakresie służymy niezbędną pomocą (www.gm-legal.pl).

Źródło: Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lutego 2021 r. (sygn. akt SK 39/19, Dz.U. 2021. 401 – https://dziennikustaw.gov.pl/D2021000040101.pdf

Objaśnienie:

[1] Trybunał Konstytucyjny:

https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/komunikaty-prasowe/komunikaty-przed/art/11426-opodatkowanie-nieruchomosci-posiadanych-przez-prowadzacego-dzialalnosc-gospodarcza-wyzsza-skladka-podatkowa-nawet-wowczas-gdy-nabyl-je-jako-osoba-prywatna (dostęp w dniu 26 kwietnia 2021 r.)

[2] Uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lutego 2021 r. – https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/sk-39-19-wyrok-trybunalu-konstytucyjnego-523216998 (dostęp w dniu 26 kwietnia 2021 r.)

[3] Wyrok NSA z dnia 4 marca 2021 r. (sygn. akt III FSK 895/21) – http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/FAEA08E978 (dostęp w dniu 26 kwietnia 2021 r.

[4] Sprawy opodatkowania budynków i lokali podatkiem od nieruchomości reguluje Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U.2019.1170).

Stan prawny na dzień 26 kwietnia 2021 roku

Małgorzata Gach

Wanda Książek