Umowa przechowania a podatek od czynności cywilnoprawnych

Obraz aymane jdidi  z Pixabay

Na czym polega umowa przechowania?

Umowa przechowania została uregulowana w art. 835 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

„Przez umowę przechowania przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie niepogorszonym rzecz ruchomą oddaną mu na przechowanie”.

Stronami umowy przechowania mogą być dowolne podmioty, może być ona zawarta zarówno między osobami fizycznymi jak i między przedsiębiorcą a konsumentem.

Co istotne,  przechowawca co do zasady nie może rozporządzać rzeczami, które zostały mu oddane na przechowanie na co wskazuje wprost art. 839 kodeksu cywilnego. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, kiedy to rozporządzenie odbywa się za „zgodą składającego lub gdy jest to konieczne do zachowania rzeczy w niepogorszonym stanie”[1].

Jak wskazuje doktryna:

„(…) konieczność zachowania rzeczy w niepogorszonym stanie musi wynikać z ich istoty (np. przechowywanie niektórych zwierząt gospodarskich wymaga ich użytkowania, jak chociażby wypełniania obowiązku dojenia krów), a zakres samego używania powinien dotyczyć jedynie tych czynności, które prowadzą do zachowania rzeczy w niepogorszonym stanie”[2].

Po upływie trwania umowy, przechowawca ma obowiązek zwrócić składającemu dokładnie te same przedmioty, które zostały mu oddane na przechowanie, nawet jeżeli są to rzeczy oznaczone co do gatunku czy też pieniądze. W przypadku pieniędzy, muszą to być zatem dokładnie te same banknoty lub monety, a nie tylko banknoty lub monety o takiej samej wartości.

Art. 839 KC stanowi, że:

„Przechowawcy nie wolno używać rzeczy bez zgody składającego, chyba że jest to konieczne do jej zachowania w stanie niepogorszonym”.

Jeśli chodzi o formę zawarcia umowy przechowania, to przepisy nie wymagają żadnej szczególnej formy, w konsekwencji czego nie ma przeszkód, żeby została ona zawarta w formie ustnej  lub nawet dorozumianej[3].

Jednakże, w przypadku umów dotyczących przechowania pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, warto rozważyć zawarcie umowy pisemnej wraz z dokładnym określeniem jej warunków, w celu uniknięcia wątpliwości co do jej charakteru.

Umowa przechowania a depozyt nieprawidłowy

Od umowy przechowania należy rozróżnić umowę depozytu nieprawidłowego, która została uregulowana w art. 845 kodeksu cywilnego.

Zgodnie z tym przepisem, jeżeli przechowawca w trakcie trwania umowy przechowania, ma prawo do rozporządzania pieniędzmi lub rzeczami oznaczonymi tylko co do gatunku, wtedy taka umowa będzie klasyfikowana jako umowa depozytu nieprawidłowego.

Rozróżnienie między umową przechowania a umową depozytu nieprawidłowego będzie z kolei niezwykle istotne z uwagi na przepisy prawa podatkowego. Zasadnicza różnica między umową depozytu nieprawidłowego a umową przechowania sprowadza się do tego, że w trakcie trwania umowy depozytu nieprawidłowego, przechowawca ma prawo rozporządzać rzeczą, a także nie jest zobowiązany do wydania dokładnie tego samego przedmiotu, który został mu powierzony przez składającego.

Art. 845 kc:

Jeżeli z przepisów szczególnych albo z umowy lub okoliczności wynika, że przechowawca może rozporządzać oddanymi na przechowanie pieniędzmi lub innymi rzeczami oznaczonymi tylko co do gatunku, stosuje się odpowiednio przepisy o pożyczce (depozyt nieprawidłowy). Czas i miejsce zwrotu określają przepisy o przechowaniu.

Depozyt nieprawidłowy a podatek od czynności cywilnoprawnych

Jak zostało wspomniane powyżej, rozróżnienie między umową depozytu nieprawidłowego a umową przechowania będzie miało znaczenie z punktu widzenia prawa podatkowego.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. j ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych, przepisom tej ustawy podlegają umowy depozytu nieprawidłowego. Zgodnie natomiast z art. 7 ust. 1 pkt 4 PCC, stawka podatku wynosi 0,5% kwoty lub wartości depozytu, przy czym należy pamiętać również o tzw. stawce sankcyjnej wynoszącej aż 20%.

Art. 7 ust. 5 PCC wskazuje, że:

„Stawka podatku wynosi 20%, jeżeli przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej:

1) podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, depozytu nieprawidłowego lub ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo ich zmiany, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony”.

Warto pamiętać, że obowiązek zapłaty podatku od umowy depozytu nieprawidłowego ciąży na przechowawcy i musi być spełniony w ciągu 14 dni od momentu powstania obowiązku podatkowego.

Umowa przechowania pieniędzy a podatek od czynności cywilnoprawnych

W przeciwieństwie do umowy depozytu nieprawidłowego, umowa przechowania nie jest opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Z uwagi na fakt, że katalog czynności cywilnoprawnych podlegających opodatkowaniu z art. 1 PCC jest zamknięty, opodatkowaniu tym podatkiem nie będzie podlegała umowa przechowania rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku lub pieniędzy, oczywiście przy spełnieniu warunków dla umowy przechowania określonych przepisami. Stanowisko takie potwierdzają liczne interpretacje indywidualne wydawane przez Dyrektora Krajowej Izby Skarbowej, takie jak chociażby Pismo z dnia 4 lutego 2019 r., sygn. 0111-KDIB4.4014.451.2018.1.MD

„A zatem, jeżeli istotnie jak wskazał Wnioskodawca – między nim a ojcem została zawarta umowa przechowania i umowa ta nie przybrała postaci umowy depozytu nieprawidłowego (Wnioskodawca nie był uprawniony do rozporządzania środkami i faktycznie nimi nie rozporządzał), to należy stwierdzić, że powyższa czynność nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, gdyż nie mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem, wymienionych w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych.”

Podsumowanie

Podsumowując, zawarcie umowy przechowania w przeciwieństwie do zawarcia umowy depozytu nieprawidłowego nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych. W celu uniknięcia potencjalnego błędnego zakwalifikowania umowy przechowania jako umowy depozytu nieprawidłowego, warto rozważyć zawarcie takiej umowy na piśmie wraz z dokładnym określeniem jej warunków, zwracając uwagę w szczególności na fakt, że w przypadku umowy przechowania, przechowawca nie ma prawa swobodnie rozporządzać rzeczą oddaną mu na przechowanie.

Bibliografia:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny
2. Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych
3. Balwicka-Szczyrba M. (red.), Sylwestrzak A. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, 2024 r., dostęp: LEX
4. Pismo z dnia 4 lutego 2019 r. wydane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB4.4014.451.2018.1.MD

Stan prawny na dzień 4 września 2024 r.

Katarzyna Surma-Winiarska, aplikantka radcowska w Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzaty Gach

[1] Balwicka-Szczyrba M. (red.), Sylwestrzak A. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, 2024, dostęp: LEX.

[2] Balwicka-Szczyrba M. (red.), Sylwestrzak A. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, 2024, dostęp: LEX.x

[3] Balwicka-Szczyrba M. (red.), Sylwestrzak A. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, 2024, dostęp: LEX.