Pożyczka z zagranicy a polski podatek od czynności cywilnoprawnych

Pożyczka z zagranicy – warunki opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych

Wskazać trzeba, że zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b) Ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn. Dz. U z 2022, poz. 111- dalej u.p.c.c.), czynności cywilnoprawne podlegają podatkowi, jeżeli ich przedmiotem są:

1. rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2. rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W przypadku pożyczki pieniężnej przyjmuje się, że:

„Jeżeli przedmiot pożyczki znajduje się na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, albo pieniądze (przedmiot pożyczki) znajdują się za granicą, ale pożyczkobiorca posiada miejsce zamieszkania na terytorium RP i umowa pożyczki została dokonana w Polsce, to taka pożyczka będzie podlegała opodatkowaniu PCC. W takiej sytuacji biorący pożyczkę będzie obowiązany do złożenia deklaracji (o ile umowa pożyczki nie będzie sporządzona w formie aktu notarialnego) oraz do zapłaty podatku wg stawki 0,5%.”(1).

W każdym zatem przypadku, w którym przedmiotem pożyczki będą pieniądze znajdujące na rachunku bankowym na terenie RP, to miejscem opodatkowania będzie także teren RP.

Natomiast, jeśli środki pieniężne znajdować się będą na rachunku bankowym poza granicami RP i dopiero na skutek dyspozycji pożyczkodawcy zostaną przetransferowane do Polski, konieczne będzie ustalenie spełnienia dwóch dodatkowych warunków opodatkowania takiej pożyczki na terenie RP.

Ustawa wymaga bowiem dalej łącznego spełnienia dwóch dodatkowych wymogów. Mianowicie pożyczkobiorca musi mieć miejsce zamieszkania (przy osobach fizycznych) lub miejsce siedziby (np. przy spółkach) na terenie RP oraz czynność cywilnoprawna musi być dokonana na terenie RP.

Łączne spełnienie warunków dla opodatkowania pożyczki na terenie RP

Jak wskazano powyżej Ustawa wymaga – dla opodatkowania pożyczki z zagranicy – na terenie RP – łącznego spełnienia ww. dwóch warunków tj. posiadania przez pożyczkobiorcę miejsca zamieszkania lub siedziby działalności na terenie RP oraz dokonania czynności cywilnoprawnej (tu: zawarcia umowy pożyczki) na terenie RP.

W zakresie pierwszego z warunków miejscem zamieszkania pozostaje miejscowość, w którym dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu (art. 25 Kodeksu cywilnego), zaś miejscem siedziby osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej pozostaje generalnie miejscowość, w której siedzibę posiada jej organ zarządzający (art. 41 K.c.). Obie te okoliczności ustalić raczej jest łatwo. W związku z tym jeśli pożyczkobiorca posiada miejsca zamieszkania lub siedzibę na terenie RP, wówczas zostaje zrealizowany drugi z warunków.

W przypadku pożyczek od pożyczkodawców zagranicznych należy jeszcze ustalić miejsce zawarcia umowy pożyczki. Umowa taka może zostać zawarta w dowolnej formule, na różnorakim prawie oraz w różnym miejscu.

Jeśli zatem umowa np. fizycznie zostanie podpisana przez pożyczkodawcę i pożyczkobiorcę w miejscu znajdującym się poza granicami RP wówczas trzecia przesłanka opodatkowania pożyczki na terenie RP nie zostanie zrealizowania. Ze względów dowodowych zadbać by należało o odpowiednie udokumentowanie faktu zawarcia ww. pożyczki poza granicami RP, np. poprzez spisanie umowy przed notariuszem lub innym urzędnikiem państwowym lub uzyskanie potwierdzenia podpisu (w RP można to zrealizować na podstawie notarialnego poświadczenia podpisów).

W zakresie umów zawieranych za pomocą środków komunikacji elektronicznej, ciekawe wnioski wynikają z interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 31 października 2013 r., nr ILPB2/436-202/13-2MK:

„Z przedstawionych we wniosku okoliczności wynika, że Wnioskodawczyni ma możliwość zawarcia umowy pożyczki od obywatela Japonii. Pożyczkodawca za pomocą poczty elektronicznej (e-mail) wyśle Pożyczkobiorcy ofertę pożyczki. Z powyższego wynika, że do zawarcia planowanej umowy pożyczki dojdzie za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, dokładnie poczty elektronicznej. Fizyczne podpisanie umowy oraz przesłanie jej do Pożyczkodawcy pocztą będzie wtórne w stosunku do prowadzonych pomiędzy stronami rokowań, będzie miało charakter dowodowy. W myśl powyższego przepisu kryterium decydującym o miejscu zawarcia opisanej we wniosku umowy pożyczki w postaci elektronicznej jest w miejsce zamieszkania albo siedziby składającego ofertę w chwili zawarcia umowy. Zatem w rozpatrywanym przypadku miejscem dokonania (zawarcia) umowy pożyczki będzie Japonia”.

Pożyczka z zagranicy a podatek VAT

Zaznaczyć należy, że nawet w przypadku gdyby pożyczka podlegała obiektywnie opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych na terenie RP, to w pewnych przypadkach zależnie od statusu podatkowego w podatku VAT pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy, pożyczka może być traktowana jako czynność zwolniona z podatku VAT, a co z tym idzie nie będzie wówczas podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Zwrócić w tym względzie należy na art. 2 pkt. 4 lit. b). u.p.c.c. który stanowi, że wolne od tego podatku są:

„[…] – czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany: (…) b) jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona od podatku od towarów i usług z tytułu dokonania tej czynności, z wyjątkiem:

– umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,

– umów sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych (…)”.

W tym zakresie zwrócić należy uwagę np. na interpretację Dyrektora KIS z dnia 1 października 2018 r. (sygn. 0112-KDIL1-3.4012.506.2018.2.AP), z której wynika, że:

„W okolicznościach  gdy:
–  Pożyczkodawca będzie spółką prowadzącą działalność gospodarczą, w związku z czym będzie podatnikiem w rozumieniu ustawy o VAT;

–  Pożyczkodawca będzie posiadał siedzibę działalności gospodarczej za granicą oraz nie będzie posiadał w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności;

–  usługobiorcą będzie wnioskodawca będący podatnikiem w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT uznać należy, że to Wnioskodawca będzie podatnikiem VAT z tytułu nabycia usługi udzielenia pożyczki od Pożyczkodawcy.”

Wówczas pożyczka zagraniczna może być potraktowana jako import usług, co wiąże się z jej opodatkowaniem na terenie RP. Ze względu na fakt, że działalność finansowa polegająca udzielaniu pożyczek, korzystać może na terenie RP ze zwolnienia z VAT, możliwe byłoby przyjęcie, że z tej przyczyny pożyczka nie będzie podlegała opodatkowaniu na terenie RP podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Stan prawny na dzień 18 października 2022 roku

Małgorzata Gach

Klaudia Kowalczyk