Sprzedaż przedsiębiorstwa spółki jawnej – wybrane informacje prawne

Przypomnijmy …

Spółka jawna jest to osobowa spółka handlowa. Z artykułu 22 § 1 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) wynika, że prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Firmą spółki jest jej nazwa, która powinna się  odróżniać się od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku.  Jak wynika a dyspozycji art. 24  § 1 k.s.h. firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna”.

Piśmiennictwo podkreśla, że „chodzi o własną firmę samej spółki jawnej jako podmiotu prawa, któremu przysługuje prawo do firmy, a nie firmę jej wspólników” (tak Jara Z. (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Wyd. 4, Warszawa 2022, Legalis).

Zobacz: Spółka jawna: Istotne postanowienia umowy spółki jawnej (2)

Spółka jawna jest przedsiębiorcą Powyższe wynika z art. 43(1) k.c., art. 4 ustawy Prawo przedsiębiorców, art. 36 ustawy o KRS. Posiada zdolność sądową oraz zdolność do czynności prawnych.

Sprawdź: Spółka jawna w sądzie: Spółka jawna jako strona postępowania sądowego

Przedsiębiorstwo prowadzone przez spółkę jawną może być duże, gdy powstaje z przekształcenia np. spółki cywilnej, średnie albo małe.

Czy można sprzedać spółkę jawną?

Zgodnie z art. 10 k.s.h. nie można sprzedać spółki jawnej, tylko ogół praw i obowiązków w spółce, jeśli umowa spółki tak stanowi wszyscy wspólnicy wyrażają na to zgodę.

Sprawdź: Kiedy można sprzedać spółkę jawną?

Wspólnicy spółki jawnej mogą sprzedać jedynie przedsiębiorstwo spółki. Piśmiennictwo wskazuje, że „wszystkie handlowe spółki osobowe powoływane mogą być wyłącznie w celu prowadzenia przedsiębiorstwa, zaś zgodnie z art. 55(1) KC:

„rozumieć przez nie należy zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Posłużenie się formą przedsiębiorstwa oznacza zatem prowadzenie przez spółkę działalności gospodarczej” (tak  Szymański A. [red.], Prawo spółek handlowych. Tom 2A System Prawa Handlowego, Rok 2019, Wydanie 3, Legalis).

Co wchodzi w skład przedsiębiorstwa?

Zgodnie ze stanowiskiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie  przedstawionym w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 maja 2019 r. (sygn. akt I SA/Sz 1042/18):

„przedsiębiorstwo należy traktować (-) jako zbiór rzeczy, praw oraz innych składników. Skoro przedsiębiorstwo stanowi taki zbiór, to tak też należy traktować jego sprzedaż – jako sprzedaż rzeczy oraz praw majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Innymi słowy dokonując sprzedaży przedsiębiorstwa, faktycznie dokonuje się sprzedaży szeregu rzeczy i praw majątkowych składających się na to przedsiębiorstwo”.

W skład przedsiębiorstwa wchodzi: nazwa przedsiębiorstwa oraz jego składniki materialne i niematerialne. Składnikami materialnymi przedsiębiorstwa będą ruchomości np. maszyny potrzebne do produkcji, materiały, towary, środki transportu (samochody), nieruchomości (grunty, budynki). Natomiast do składników niematerialnych należą m.in. patenty (np. na  wynalazek), znaki towarowe, księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (np. umowy z kontrahentami) oraz tajemnice przedsiębiorstwa czyli „nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności” (art. 11 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji , tj. Dz.U. 2022.1233).

Czy sprzedaż  przedsiębiorstwa musi obejmować cały jego majątek?

Sprzedając przedsiębiorstwo można w umowie sprzedaży wyłączyć niektóre składniki materialne i niematerialne wymienione w art. 55(1) k.c. Zezwala na to art. 55(2) k.c. zgodnie z którym czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

Oznacza to,  że:

„Strony mogą niektóre składniki przedsiębiorstwa wyłączyć w treści czynności dotyczącej takiego przedsiębiorstwa. Muszą to jednak wyraźnie zaznaczyć w umowie. W orzecznictwie takie wyłączenie jest dopuszczone. Trafnie jednak się zauważa, że wyłączone mogą być tylko takie składniki, bez których przedsiębiorstwo może nadal funkcjonować” (tak Gutowski M. (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz do art. 1–352. Wyd. 3, Warszawa 2021, Legalis).

Zawarcie umowy sprzedaży przedsiębiorstwa

Umowa sprzedaży przedsiębiorstwa powinna zostać zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonym. Stanowi o tym art. 75(1) § 1 k.c. Jeżeli w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość lub inne prawo, dla którego wymagana jest forma aktu notarialnego, wówczas należy zawrzeć umowę sprzedaży przedsiębiorstwa w formie aktu notarialnego. Powyższe wynika z art. 158 zd. pierwsze k.c. zgodnie z którym umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. W takim przypadku umowa sprzedaży będzie zawierać wtedy wszystkie składniki zbywanego przedsiębiorstwa.

Jak podkreśla piśmiennictwo:

„(-) w praktyce sporządzenie oddzielnie umowy przeniesienia własności nieruchomości wchodzącej w skład przedsiębiorstwa w formie aktu notarialnego a oddzielnie umowy przeniesienia przedsiębiorstwa w formie z podpisami notarialnie poświadczonymi, nawet jeżeli przyjąć dopuszczalność takiej konstrukcji (co jest wątpliwe), nie ma uzasadnienia praktycznego” ( tak Załucki M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2022, Legalis).

Co z ewentualnymi długami zbywanego przedsiębiorstwa ?

Ustawodawca w art. 55(4) k.c. reguluje kwestie odpowiedzialności za długi związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Podaje w nim, że nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Odpowiedzialność nabywcy jest ograniczona do wartości nabytego przedsiębiorstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć.

Literatura prawnicza podaje:

„Określenie zobowiązań związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego nie zostało enumeratywnie przedstawione w ustawie. Wydaje się, że można zaliczyć do tej kategorii wszelkie długi, które powstały w funkcjonalnym związku z działalnością danego przedsiębiorstwa czy gospodarstwa, bez względu na źródło ich powstania (umowa, czyn niedozwolony, bezpodstawne wzbogacenie lub inne zdarzenie prawne). (-) Za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego można uznać np. zobowiązania z tytułu umów pożyczki lub kredytu oraz innych umów obligacyjnych oraz obowiązek zapłaty czynszu najmu lub wykonania określonego świadczenia niepieniężnego, wynagrodzenia pracowników” (tak Załucki M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2019, Legalis).

Podstawa prawna:

1. Art. 8 § 2 , art. 22 § 1, art. 24  § 1 Kodeksu spółek handlowych (t.j. Dz.U.2022.1467)
2. Art. 43(1) , art. 43(3) § 1 , art. 55(1) , art. 55 (2) , art. 55(4), art. 75(1) § 1 , art. 75(1) § 4 , art. 158  Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. 2022.1360)

Stan prawny na dzień 11 listopada 2022 roku

Małgorzata Gach, Wanda Książek