Odpowiedzialność wspólnika za zobowiązania publicznoprawne spółki jawnej

Co mówią przepisy?

Z dyspozycji art. 115  § 1  o.p. wynika, że wspólnik spółki jawnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki.

Na podstawie  art.  107 § 2 o.p. należą do nich także:

1. podatki niepobrane oraz pobrane, a niewpłacone przez płatników lub inkasentów,
2. odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych,
3. niezwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług oraz za oprocentowanie tych zaliczek,
4. koszty postępowania egzekucyjnego.

W orzecznictwie podkreślono, że,:

„odpowiedzialność podatkowa obejmuje zaległości podatkowe spółki jawnej i dotyczy wspólników takiej spółki. Wspólnicy spółki jawnej odpowiadają za wszystkie zaległości spółki istniejące w okresie, w którym byli wspólnikami – bez względu na datę ich powstania” (tak NSA w wyroku z dnia 24 września 2019 r. , sygn. akt II FSK 3446/17).

Odpowiedzialność wspólnika jest zatem osobista i  solidarna

Z art. 107 par. § 1 op. za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. W przypadku spółki jawnej osobami trzecimi będą jej aktualni lub byli wspólnicy.

Literatura prawnicza podaje:

Podstawą odpowiedzialności z art. 115 OrdPU jest fakt bycia wspólnikiem spółki osobowej w danym okresie (kiedy upłynął termin płatności podatku), niezależnie od tego, czy spółka w ogóle ma swój majątek i niezależnie od tego, czy egzekucja z majątku spółki jest możliwa. Wspólnik spółki osobowej odpowiada solidarnie ze spółką i pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki niezależnie od tego, czy można mu przypisać winę w odniesieniu do powstania zaległości podatkowych, czy też wykaże, iż do zaległości podatkowych spółki doszło bez jego winy” (Ordynacja podatkowa. Komentarz, red. prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski, 2020, wyd. 9, Legalis).

W tezie 2 wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 listopada 2018 r. (sygn. akt I FSK 2047/16) czytamy:

„(…) 2. Orzeczenie o odpowiedzialności wspólników lub byłych wspólników spółek osobowych powinno nastąpić po przeprowadzeniu jednego postępowania z udziałem wszystkich wspólników tej spółki, jako stron tego postępowania, w ramach jednej decyzji adresowanej do tych wspólników. Wynika to z tego, że organy nie mogą ograniczyć się do orzekania o odpowiedzialności tylko niektórych wspólników, skoro na nich wszystkich ciąży solidarna odpowiedzialność za zaległości spółki, a aby ta odpowiedzialność powstała, konieczne jest uprzednie wydanie decyzji kształtującej tę odpowiedzialność” (źródło: Legalis).

Ważne!

Wspólnicy nie mogą zmienić zakresu ich odpowiedzialności za zobowiązania publicznoprawne spółki (np. uzależnić go od wartości wkładów wniesionych do spółki). Nie ma to żadnej mocy prawnej wobec wierzycieli. Mogą natomiast umówić się pomiędzy sobą co do tego w jaki sposób każdy z nich tę odpowiedzialność będzie ponosił, takie porozumienie będzie jednak wiązało tylko wspólników, którzy je zawarli.

Organ podatkowy wydaje decyzję

Stosownie do art. 108 § 1 o.p. o odpowiedzialności podatkowej osoby wspólników (osoba trzecia) organ podatkowy orzeka w drodze decyzji. Powinna być ona skierowana do wszystkich wspólników spółki jawnej i zawierać konkretną zaległość podatkową spółki.

W orzecznictwie podkreślono:

„organ podatkowy nie może wybierać, przeciwko któremu podatnikowi skieruje decyzję. (…) Zatem w jednej decyzji dopuszczalne będzie orzekanie w przedmiocie określenia zobowiązania podatkowego spółki i zaległości w tym podatku oraz orzeczenie o odpowiedzialności wspólników za te zaległości. Przy czym zawsze ta odpowiedzialność musi być powiązana z konkretną zaległością podatkową, precyzyjnie wskazaną w decyzji. Dlatego też prawidłowa decyzja, spełniająca wymogi art. 115 Ordynacji podatkowej, powinna w pierwszej kolejności określać zobowiązanie podatkowe spółki oraz zaległość podatkową. Dopiero w drugiej kolejności powinno być zawarte orzeczenie o solidarnej odpowiedzialności wspólników za tą konkretną zaległość podatkową” (tak  NSA oz. w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 5 listopada 2003 r. , sygn. akt  I SA/Łd 452/02) .

W uzasadnieniu wyroku z dnia 11 marca 2021 r. (sygn. akt I SA/Gl 1332/20) WSA w  Gliwicach wskazał:

„że w przypadku odpowiedzialności podatkowej kreowanej na podstawie art. 115 O.p., przesłanką orzeczenia o odpowiedzialności wspólnika spółki jako osoby trzeciej nie jest uprzednia bezskuteczność egzekucji skierowanej do majątku «dłużnika głównego» (podatnika)”.

Wspólnicy spółki jawnej odpowiadają także za niezapłacone składki ZUS

Spółka jawna jest pracodawcą, a tym samym płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne za swoich pracowników. Wspólnicy spółki jawnej mogą odpowiadać solidarnie wraz ze spółką za składki do ZUS niezapłacone przez spółkę, a także  za zaległości w opłatach na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy, Fundusz Emerytur Pomostowych oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Powyższe wynika z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zgodnie z którym  do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio: art. 115-117 ustawy – Ordynacja podatkowa.

Sąd Okręgowy w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 lipca 2021 r. (sygn. akt VIII U 4818/19) stwierdził, że:

„w decyzji wydanej na podstawie art. 115 Ordynacji w zw. z art. 31 art. 32 ustawy systemowej, nie ma potrzeby wykazywania bezskuteczności egzekucji. Z przepisu art. 115 Ordynacji podatkowej nie wynika (tak jak w przypadku art. 116 Ordynacji podatkowej), że postępowanie związane z orzeczeniem o odpowiedzialności wspólników lub byłych wspólników może być wszczęte jedynie wówczas, gdy w stosunku do spółki nie wykazano bezskuteczności egzekucji. Przepis ten statuuje jedynie zasadę solidarnej odpowiedzialności wspólnika spółki jawnej oraz samej spółki i pozostałych wspólników”.

Podstawa prawna:

Art. 107 § 1 i § 2 , art. 115 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. 2021. 1540)

Art. 31 Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. 2021. 423)

Stan prawny na dzień 31 marca 2022 r.

Małgorzata Gach

Wanda Książek