Upadłość konsumencka – postępowanie upadłościowe (2)

Przypomnijmy…

Po przyjęciu wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej sąd upadłościowy wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości i ustanawia syndyka masy upadłości.

Zobacz poprzednie nasze artykuły:

• Upadłość konsumencka – kiedy jest możliwa
• Upadłość konsumencka – postępowanie upadłościowe (1)

Postanowienie o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej rozpoczyna tzw. właściwe postepowanie upadłościowe, które ma na celu oddłużenie konsumenta poprzez ustalenie planu spłaty wierzycieli lub umorzenie powstałych zobowiązań finansowych bez ustalania planu spłaty wierzycieli albo warunkowo.

Postępowanie upadłościowe prowadzi syndyk

Na podstawie art. 491[8] Prawa upadłościowego po ogłoszeniu upadłości syndyk:

• zwraca się do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla upadłego z wnioskiem o udzielenie informacji dotyczących upadłego, mających wpływ na ocenę jego sytuacji majątkowej, w szczególności dotyczących okoliczności powodujących powstanie po stronie upadłego obowiązku podatkowego w okresie pięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości (deklaracje podatkowe składane 5 lat wstecz przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej , inne deklaracje podatkowe np. umowy- kupna- sprzedaży, darowizny) oraz

• zasięga informacji w Krajowym Rejestrze Sądowym, czy upadły jest wspólnikiem spółek handlowych, jak również czy w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości sprawował funkcję członka organu spółek handlowych i czy w stosunku do tych spółek ogłoszono upadłość.

Zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 491[6a] Prawa upadłościowego syndyk zawiadamia także wierzycieli wskazanych we wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej oraz małżonka upadłego wraz z ustawowymi pouczeniami.

Jak podaje piśmiennictwo takie działanie:

„(-) ma na celu umożliwienie wierzycielom oraz małżonkowi upadłego uzyskanie informacji o prawach przysługujących w związku z ogłoszeniem upadłości dłużnika (małżonka) (-) ” [1] .

Syndyk przejmuje majątek dłużnika

Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego przekształca się w masę upadłości. W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do dłużnika, który istnieje w dniu ogłoszenia upadłości oraz majątek nabyty przez niego w czasie trwania postępowania upadłościowego. Będzie to przykładowo darowizna lub spadek.

W świetle art. 173 Prawa upadłościowego syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, dokonuje spisu jego składników (spis inwentarza), wycenia ich wartość, a następnie poprzez sprzedaż likwiduje ruchomości lub nieruchomości wchodzące w jego skład. Zgodnie z art. 63 Prawa upadłościowego w skład masy upadłości nie wchodzi m.in. mienie, które jest wyłączone spod egzekucji (art. 829 – 829(1), art. 831, art. 833 K.p.c.).

Istotne!

W wyroku z dnia 14 lutego 2018 r.(sygn. akt III AUa 693/17) Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyjaśnił, że:

„(-) organ rentowy może na poczet należności dla syndyka masy upadłości potrącać maksymalnie 25 % świadczenia wnioskodawczyni”.

Syndyk składa do sądu projekt planu spłaty wierzycieli

Po zakończeniu likwidacji majątku upadłego konsumenta, syndyk sporządza plan podziału uzyskanych środków pomiędzy jego wierzycieli. Jeżeli w wyniku ich podziału nie można spłacić wszystkich zobowiązań finansowych, albo nie był utworzony plan podziału, ponieważ upadły konsument nie posiada majątku, wówczas ustalany jest projekt planu spłaty wierzycieli. Na podst. art. 491[14] ust. 1 Prawa upadłościowego syndyk składa sądowi projekt planu spłaty wierzycieli z uzasadnieniem lub informację, że zachodzą przesłanki do:

a) odmowy ustalenia planu spłaty wierzycieli, odmowy umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli (art. 491[14a] ust. 1 Prawa upadłościowego),

b) umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli (art. 491(16) ust. 1- ust. 2a Prawa upadłościowego).

Sąd wydaje postanowienie o ustaleniu planu spłaty wierzycieli

Zgodnie z dyspozycją art. 491[15] ust. 1 – 1a Prawa upadłościowego w postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd:

1) wymienia wierzycieli uczestniczących w planie spłaty,

2) dokonuje podziału funduszy masy upadłości pomiędzy wierzycieli uczestniczących w planie spłaty, jeżeli w postępowaniu zgromadzono fundusze masy upadłości,

3) ustala, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,

4) określa, w jakim zakresie i okresie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej zostałyby uznane na liście wierzytelności, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli.

W przypadku ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż trzydzieści sześć miesięcy ani dłuższy niż osiemdziesiąt cztery miesiące.

Istotne!

Przy ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym (art. 491[15] ust. 4 Prawa upadłościowego)

Przykład z orzecznictwa:

„Sąd uwzględnił fakt, że upadła ma (…)lat. Posiada wykształcenie średnie ogólnokształcące. (-) Krótkotrwale wykonywała czynności pomocnicze w biurze rachunkowym. (-) Sąd miał też na uwadze, że upadła nie ma nikogo na utrzymaniu, a potrzeby mieszkaniowe upadłej są zaspokojone przez dorosłą córkę z którą upadła zamieszkuje. Należy wskazać, że z zestawienia wydatków przedstawionego przez upadłą wynika, że ponosi miesięcznie koszty utrzymania w wysokości około (…) zł, co oznacza, że nawet jeżeli po podjęciu pracy zarobkowej zaczęłaby dokładać się do kosztów utrzymania domu w deklarowanej przez siebie kwocie (…) zł, to i tak dochód w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę będzie wystarczający na spłacanie rat w ramach orzeczonego planu spłaty” (tak wynika z uzasadnienia Postanowienia Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku – VI Wydział Gospodarczy z dnia 25 stycznia 2022 r. w sprawie o sygn. akt VI GUp 403/20 , Legalis).

Kiedy sąd upadłościowy odstąpi od ustalenia planu spłaty wierzycieli

Na podstawie art. 491[16] ust. 1 Prawa upadłościowego sąd umorzy zobowiązania upadłego konsumenta bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. W tym przypadku sąd obciąża Skarb Państwa tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania.

Przykład z orzecznictwa:

„Z zestawienia wydatków wynika, że E. Ł. nie przeznacza żadnych kwot na zbytkowne wydatki, które obciążałyby jej budżet w sposób nieusprawiedliwiony. Sąd wziął także pod uwagę, że przy schorzeniach upadłej mogą zdarzyć się miesiące, w których upadła będzie musiała ponosić także nieprzewidziane wydatki związane ze swoimi dolegliwościami, a poniesienie takowych przy ustalonym nawet najmniejszym planie spłaty może okazać się niemożliwe. Upadła przeznacza część swoich dochodów także na wydatki związane z prywatnymi wizytami u lekarzy specjalistów oraz zakupem lekarstw. Upadła nie ma możliwości podjęcia zatrudnienia celem uzyskania dodatkowego dochodu, co wynika przede wszystkim z jej wieku, jak również ze stanu zdrowia” (tak Sąd Okręgowy w Bydgoszczy – VIII Wydział Gospodarczy w uzasadnieniu Postanowienia z dnia 27 września 2019 r. (sygn. akt VIII Gz 159/19, Legalis).

Kiedy sąd umorzy warunkowo zobowiązania upadłego konsumenta bez ustalania planu spłaty wierzycieli?

Z art. 491 (16) ust. 2a Prawa upadłościowego wynika, że jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma charakteru trwałego, sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli pod warunkiem, że w terminie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli upadły ani żaden z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli, na skutek którego sąd, uznając, że ustała niezdolność upadłego do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, uchyli postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustali plan spłaty wierzycieli.

Jak podkreśla piśmiennictwo:

”W takim wypadku postanowienie o umorzeniu zobowiązań traci swoją moc i w to miejsce zaczynają obowiązywać przepisy o ustaleniu planu spłat” [2].

Ważne!

Na postanowienie sądu w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli albo w przedmiocie umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub w przedmiocie warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli przysługuje zażalenie (art. 370a ust. 10 Prawa upadłościowego).

W dniu 30 stycznia 2019 r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę (sygn. akt III CZP 76/18) w której wskazał, że:

„Termin do wniesienia zażalenia na postanowienie o ustaleniu planu spłaty wierzycieli upadłego (-) wydane na posiedzeniu jawnym, biegnie od dnia ogłoszenia”.

Zakończenie postępowania upadłościowego osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej następuje po uprawomocnieniu się wydanego postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli albo umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli (art. 491[14] ust. 8 Prawa upadłościowego).

Jakie obowiązki w okresie wykonywania planu spłaty ma upadły konsument ?

Obowiązki upadłego konsumenta w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli zostały podane w art. 491[18] ust. 1 i ust. 3 Prawa upadłościowego:

1) W okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli upadły nie może dokonywać czynności prawnych, dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonania planu spłaty wierzycieli.

2) Upadły jest obowiązany składać sądowi corocznie, do końca kwietnia, sprawozdanie z wykonania planu spłaty wierzycieli za poprzedni rok kalendarzowy, w którym wykazuje osiągnięte przychody, spłacone kwoty oraz nabyte składniki majątkowe o wartości przekraczającej przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za ostatni kwartał okresu sprawozdawczego, ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Do sprawozdania upadły dołącza kopię złożonego rocznego zeznania podatkowego.

Podsumowanie

Podsumowując upadłość konsumencka może być sposobem na pozbycie się długów, powinna być jednak ostatecznością. W przypadku kłopotów finansowych w pierwszym rzędzie sugerować należy próby porozumienia się z wierzycielami czy z firmą windykacyjną. Być może spłata długów na ustalonych zasadach będzie bardziej korzystna niż upadłość konsumencka, która wiąże się przecież ze sprzedażą majątku konsumenta.

Podstawa prawna:

Art. 63, art. 173, art. 370a ust. 10, art. 491[6a], art. 491[8] , art. 491[14] ust. 1 oraz ust. 8, art. 491[14a] ust. 1, art. 491[15] ust. 1-1a oraz ust. 4, art. 491[16] ust. 1 oraz ust. 2a, art. 491[18] ust. 1 oraz ust. 3, art. 491[21] ust. 1 Ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U.2022.1520).

Objaśnienie:

[1] Komentarz do art. 49[6a] Prawa upadłościowego w: P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2022, Legalis)

[2] Komentarz do art. 491[16] ust. 2a Prawa upadłościowego w: P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2022, Legalis)

Stan prawny na dzień 2 lutego 2023 r.

Małgorzata Gach

Wanda Książek