Prawo gospodarcze
Przedsiębiorstwo to tylko aktywa?!
W powszechnym przekonaniu przedsiębiorstwo jest traktowane jako pewna całość gospodarcza obejmująca zarówno aktywa (np. maszyny, urządzenia, nieruchomości, udziały i akcje w innych podmiotach czy należności od kontrahentów), jak i zobowiązania pieniężne jak i niepieniężne (np. zobowiązania z umów) wobec kontrahentów. Teoretycznie zatem dokonując sprzedaży przedsiębiorstwa czy też darowizny na rzecz np. dzieci sprzedający czy darczyńca może być przekonany, że jedną czynnością prawną może przenieść cały ten konglomerat składników na rzecz nabywcy. Tak było faktycznie, ale tylko do 2003 roku. W kontekście sprzedaży przedsiębiorstwa przedsiębiorstwo to tylko aktywa.
Zmiany w kwestii składu ustawowej definicji przedsiębiorstwa
Od nowelizacji Kodeksu cywilnego z dnia 14.02.2003 r. w skład ustawowej definicji przedsiębiorstwa nie wchodzą już długi czy zobowiązania. Na przedsiębiorstwo składają się zatem wyłącznie aktywa, w tym np. środki trwałe czy prawa z umów.
Czynność prawna dotycząca przedsiębiorstwa może się obecnie odnosić jedynie do aktywów przedsiębiorstwa. Jeśli natomiast wolą stron jest przejęcie przez nabywcę przedsiębiorstwa także zobowiązań z nim związanych – tak aby w uproszczeniu ta działalność która była realizowana w „starym” podmiocie była kontynuowana u nabywcy – konieczne będzie zawarcie dodatkowej umowy w trybie art. 519 Kodeksu cywilnego.
Przepis ten przewiduje, że przejęcie przez osobę trzecią (tutaj: nabywcę przedsiębiorstwa) długów/zobowiązań związanych z tym przedsiębiorstwem może nastąpić poprzez umowę pomiędzy nabywcą przedsiębiorstwa a właścicielem przedsiębiorstwa za zgodą jednakże wierzyciela. Uzyskanie stanowiska wierzyciela jest o tyle uzasadnione, że zmienia się dla niego podmiot, który będzie wykonywał zobowiązania/spłacał długi.
Zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 552 K.c. czynność prawna odnosząca się do przedsiębiorstwa (np. sprzedaż czy darowizna), obejmuje wszystko co mieści się w danym przedsiębiorstwie, chyba ze z umowy lub przepisów wynika, że dany element aktywów przedsiębiorstwa nie może zostać objęty daną czynnością.
Wnioski płynące z art. 552 K.c.
Z tego przepisu wynikają dwa wnioski:
- sprzedając, darując przedsiębiorstwo (lub dokonując innej czynności prawnej, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo) nie jest konieczne dokładne wymienianie wszystkich dokładnie elementów przedsiębiorstwa, wystarczające wydaje się określenie rodzaju działalności wykonywanej przez to przedsiębiorstwo oraz przykładowych jego elementów,
- strony mogą wyłączyć (pozostawić przy „starym” podmiocie) określone składniki zaliczane bez wątpienia do ww. przedsiębiorstwa. Te składniki muszą być przy tym jasno określone.
Istotne jest jednak, że dokonując wyłączeń określonych składników z przedsiębiorstwa należy dbać o to, aby to co zostanie przeniesione obejmowało co najmniej minimum środków koniecznych do prowadzenia danego przedsiębiorstwa. Zasadnicze znaczenie ma przy tym fakt przejęcia funkcji spełnianych przez dane przedsiębiorstwo (w tej kwestii por. m.in. S. Buczkowski, Glosa do wyr. SN z 10.1.1972 r., I CR 359/71, OSP 1972, Nr 12, poz. 232 oraz M. Poźniak-Niedzielska, Zbycie przedsiębiorstwa, s. 35 i nast.; por. też M. Bednarek, Mienie, s. 206 i nast. i cyt. tam literatura). Ważne jest zatem, aby to co zostanie przeniesione do nabywcy było zdolne do funkcjonalnego działania u nabywcy przedsiębiorstwa. Inaczej może zajść ryzyko uznania, że przedmiotem czynności nie było przedsiębiorstwo ale jego samodzielne elementy, co może rodzić negatywne skutki głównie w zakresie podatków.
