Darowizna pieniężna a podatek od darowizny – uchwała NSA z dnia 20.03.2023 r. sygn. III FPS 3/22

Grupy podatkowe

Do zapłaty podatku od darowizny obowiązane są osoby fizyczne, które nabyły majątek w drodze darowizny, w przypadku gdy jego wartość przekracza kwotę wolną od podatku. Jak wynika z Ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r. poz. 1043), podatkowi nie podlega nabycie majątku o wartości nieprzekraczającej:

• 10 434 zł – dla osób należących do I grupy podatkowej: małżonek, wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa, teściowie
• 7 878 zł – dla osób należących do II grupy podatkowej: zstępni rodzeństwa (np. dzieci siostry, wnuki brata), rodzeństwo rodziców (np. ciotki, wujowie), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych (np. mąż wnuczki);
• 5 308 zł – dla osób należących do III grupy podatkowej: pozostali nabywcy (art. 9 ust. 1 ww. Ustawy).

WAŻNE!

Przepisy wskazują, że jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, to do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych.

Jaka jest wysokość stawki podatkowej podatku od darowizn?

Art. 15 ust. 1 Ustawy o podatku od spadków i darowizn, przedstawia sposób obliczania tej stawki:

Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących zasad:

A co z darowizną w najbliższej rodzinie?

Darowizna w najbliższej rodzinie korzysta ze zwolnienia podatkowego, ale warunkiem koniecznym w tej sytuacji będzie dopełnienie pewnych formalnych obowiązków w tym zakresie.

Do grona osób najbliższych zaliczamy osoby, takie jak: małżonek, zstępni (np. dzieci), wstępni (np. rodzice czy dziadkowie), pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha.

Dla skorzystania ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn niezbędne jest:

1. złożenie we właściwym Urzędzie Skarbowym formularza SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od momentu gdy powstał obowiązek podatkowy (najczęściej jest to dzień zawarcia umowy darowizny). Wyjątkiem jest sytuacja w której darowizna została dokonana w formie aktu notarialnego lub w tej formie zostało złożone oświadczenie jednej ze stron – oraz
2. jeśli przedmiotem darowizny są środki pieniężne – darowizna musi być udokumentowana dowodem przekazania przez darczyńcę na rachunek płatniczy obdarowanego, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym (ma to zastosowanie wówczas kiedy wartość darowizny przekracza kwotę wolną od podatku) (art. 4a Ustawy o podatku od spadków i darowizn).

W jakiej formie musi być przekazana darowizna?

Jak wskazano powyżej dla skorzystania ze zwolnienia podatkowego, darowizna w najbliższej rodzinie powinna zostać dokonana na konto bankowe, przelewem pocztowym lub za pomocą Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (SKOK).

Organy podatkowe uznają, że darowizna na rzecz osoby najbliższej musi zostać udokumentowana w formie przelewu bankowego dokonanego przez darczyńcę na rachunek bankowy obdarowanego. Możliwa jest także darowizna gotówkowa, lecz w tym przypadku również dla skorzystania ze zwolnienia od podatku, darczyńca winien je wpłacić na konto obdarowanego.

Zdaniem organów podatkowych wpłata przez samego obdarowanego otrzymanych przez niego uprzednio w gotówce tytułem darowizny środków pieniężnych – nie wypełnia warunków do zwolnienia ww. darowizny od podatku od spadków i darowizn.

Takie stanowisko organów można znaleźć w licznych interpretacjach podatkowych, m.in. w :

• Interpretacja indywidualna z dnia 9 sierpnia 2022 r. 0111-KDIB2-2.4015.68.2022.1.DR:

„Wobec powyższego, w przypadku darowizny środków pieniężnych warunkiem niezbędnym do skorzystania z omawianego zwolnienia – jak już wyżej wskazano – jest m.in. fakt udokumentowania przez obdarowanego ich otrzymania dowodem przekazania na swój rachunek bankowy albo rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.’’

• Interpretacja indywidualna z dnia 18 października 2022 r. 0111-KDIB2-2.4015.110.2022.1.DR

 „Skoro zatem wpłaty środków pieniężnych na Pani konto bankowe dokona Pani matka osobiście w imieniu obojga rodziców, to z dowodu przekazania będzie wynikało, że to Pani rodzice jako darczyńcy dokonali wpłaty. Wpłata od Pani rodziców (darczyńców) zostanie udokumentowana dowodem przekazania na Pani rachunek (rachunek nabywcy).”

Mając zatem na uwadze powyższe wyjaśnienia, otrzymana darowizna (darowizny) będzie korzystać ze zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ust. 1 ww. ustawy.”

W interpretacji tej Dyrektor KIS potwierdził, że wpłata gotówki przez darczyńców w banku na konto obdarowanego pozwalana na zastosowanie zwolnienia darowizny z podatku od spadków i darowizn.

Co na ten temat orzecznictwo sądowe?

Podejście sądów administracyjnych do kwestii udokumentowania darowizny na rzecz osób najbliższych było natomiast znacznie bardziej liberalne.

Sądy administracyjne przyjmowały, że dla zwolnienia darowizny pieniężnej od podatku od spadków i darowizn – wystarczająca jest wpłata środków z darowizny gotówkowej przez samego obdarowanego na jego własne konto. Według sądów administracyjnych żądanie, aby wpłaty gotówki, będącej przedmiotem darowizny dokonywał darczyńca jest przejawem nadmiernego formalizmu.

Poniżej tezy z kilku orzeczeń sądów administracyjnych:

• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 10 lutego 2023 r. sygn. I SA/Po 617/22:

„Wymóg udokumentowania darowizny ma charakter jedynie gwarancyjny i dowodowy, jest spełniony także wtedy, gdy stanowiące przedmiot darowizny środki pieniężne zostaną przelane nie na rachunek bankowy obdarowanego, ale przekazane obdarowanemu w formie gotówkowej, który wpłaci je na własne konto bankowe [tak: wyrok NSA z 11 lipca 2019 r., II FSK 2620/17].„

• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 18 stycznia 2023 r. I SA/Ol 548/22:

„W orzecznictwie sądów administracyjnych zaakceptowano również sytuację, gdy darczyńca nie dokonał wpłaty na konto bankowe obdarowanego, ale przekazał darowiznę do jego rąk w gotówce, a obdarowany dokonał następnie wpłaty na konto, którego jest właścicielem, uznając, że również wtedy spełnione są przesłanki z art. 4a ust. 1 pkt 2 u.PodSpDarU. NSA w wyroku z 11 lipca 2019 r., sygn. akt II FSK 2620/17, stwierdził, że wymóg udokumentowania darowizny w określony w przepisie sposób ma właśnie charakter jedynie gwarancyjny i dowodowy, jest spełniony także wtedy, gdy stanowiące przedmiot darowizny środki pieniężne zostaną przelane nie na rachunek bankowy obdarowanego, ale przekazane obdarowanemu w formie gotówkowej, który wpłaci je na własne konto bankowe.”

Uchwała NSA z dnia 20.03.2023 r sygn. III FPS 3/22

W dniu 20.03.2023 r. NSA podjął uchwałę w przedmiotowym zakresie, która wiązać będzie inne składy orzekające. W uchwale tej NSA uznał, że:

„Wyrażenie użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn: „w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne — udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym” należy rozumieć w ten sposób, że warunkiem wystarczającym do skorzystania ze zwolnienia podatkowego, uregulowanego w tym przepisie, jest udokumentowanie dokonania przekazania środków pieniężnych we wskazany w tym przepisie sposób przez darczyńcę na rzecz obdarowanego”.

NSA uznał zatem, że do zwolnienie darowizny od podatku wymaga wpłaty na kontro obdarowanego dokonanej przez darczyńcę, co ma znaczenie dowodowe potwierdzające, że faktycznie została dokona darowizna. Wpłaty pieniędzy przez obdarowanego na własne konto nie można uznać za darowiznę, ponieważ byłaby to interpretacja contra legem. W związku z tym obecnie dla skorzystania dla zwolnienia darowizn dla osób najbliższych od podatku konieczny jest przelew środków z rachunku bankowego darczyńcy na rachunek bankowy obdarowanego, lub też przekazanie ww. środków obdarowanemu przekazem pocztowym.

Podsumowanie

Darowizna otrzymana od osoby najbliższej korzysta ze zwolnienia podatkowego, jeśli zostanie zgłoszona i dokonana w odpowiedniej formie. Zgodnie z ostania uchwałą NSA zbieżną generalnie ze stanowiskiem organów podatkowych – dla skorzystania ze zwolnienia podatkowego darowizna pieniężna powinna zostać udokumentowana przelewem z rachunku bankowego darczyńcy na rachunek bankowy obdarowanego lub też dokumentem potwierdzającym dokonanie przekazu pocztowego na konto obdarowanego.

Podstawa prawna

1. Ustawa z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r. poz. 1043).
2. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 października 2022 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. z 2022 r.poz. 2084)

Stan prawny na dzień 23 marca 2023

Małgorzata Gach, radca prawny i doradca podatkowy z Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzata Gach

Klaudia Kowalczyk, aplikant radcowski w Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzata Gach