Prawo podatkowe
Nowelizacja w podatku od spadków i darowizn – brak zaświadczenia dla celów podatkowych
Z dniem 20 sierpnia 2025 r. weszły w życie zmiany do ustawy o podatku od spadków i darowizn [1] (dalej: u.p.s.d.), które mają uprościć podatkowo obrót majątkiem pochodzącym ze spadku. Najbardziej interesującą nowością jest ta znosząca obowiązek każdorazowego uzyskania zaświadczenia od naczelnika urzędu skarbowego dla celów sporządzenia aktu notarialnego przez notariusza, o ile majątek spadkowy nabyto w formie aktu notarialnego lub jeżeli był on zwolniony z podatku na mocy art. 4a u.p.s.d. Szczegóły poniżej.
Obraz autorstwa pressfoto na Freepik
Jak było wcześniej?
Dotychczasowy art. 19 ust. 6 u.p.s.d. wymagał, by notariusz dysponował albo pisemną zgodą naczelnika urzędu skarbowego, albo zaświadczeniem stwierdzającym, że nabycie jest zwolnione z podatku, że należny podatek został zapłacony lub że zobowiązanie wygasło wskutek przedawnienia. W praktyce oznaczało to dodatkowe czynności przed dokonaniem transakcji, takie jak zwrócenie się do urzędu, oczekiwanie na odpowiedź, a czasem spór o to, czy urząd w ogóle może wydać oczekiwane zaświadczenie w sytuacji twierdzenia wnioskodawcy, że zobowiązanie „wygasło wskutek przedawnienia”. To z kolei generowało opóźnienia i ryzyko dla stron transakcji.
Zaświadczenie od organu podatkowego – nowy przepis i jego zakres
Nowela wprowadza do art. 19 wyjątki w ust. 7 u.p.s.d., zgodnie z którymi przepis o obowiązku przedłożenia zaświadczenia nie będzie stosowany w stanach faktycznych, w których zbywane prawa lub rzeczy zostały nabyte na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo były zwolnione z podatku na podstawie art. 4a u.p.s.d.
Ustawodawca ograniczył zastosowanie drugiego z ww. wyjątków czasowo, gdyż dotyczy on wyłącznie nabyć dokonanych od 1 stycznia 2007 r. (kiedy to wszedł w życie art. 4a u.p.s.d.) aż po dzień dzisiejszy. Innymi słowy, dla nabyć po tej dacie część formalnych barier znika, jeżeli były one zwolnione z podatku. Niestety, dla nabyć sprzed 2007 roku obowiązki formalne pozostają w mocy.
Dlaczego akurat 1 stycznia 2007 roku?
Data nie jest przypadkowa. To właśnie z początkiem 2007 roku do przedmiotowej ustawy wprowadzono przepis art. 4a, który mówiąc w uproszczeniu, ustanowił szczególne zwolnienie podatkowe w podatku od spadków i darowizn dla tzw. najbliższej rodziny (tj. dla małżonka, zstępnych, wstępnych, rodzeństwa, pasierba, ojczyma i macochy). Dziś potocznie określamy tę grupę jako „zerową grupę podatkową”. Na marginesie warto zaznaczyć, że do wskazanej grupy nie zalicza się zięcia, synowej ani teściów.
Konsekwencje praktyczne dla spadków nabytych przed 01.01.2007 r.
Wyjaśnić warto, że choć w ujęciu cywilistycznym datą nabycia majątku w drodze dziedziczenia jest data otwarcia spadku (a więc śmierci spadkodawcy), to obowiązek podatkowy powstaje co do zasady z datą uprawomocnienia się postanowienia o nabyciu spadku lub zarejestrowania poświadczenia dziedziczenia przez notariusza [2].
Jeżeli zatem przykładowo nieruchomość lub inne prawo majątkowe pochodzi ze spadku, którego nabycie stwierdzono orzeczeniem sądu w 2006 r., to nowe ułatwienia nie będą miały zastosowania. W praktyce oznacza to, że notariusz będzie żądać przedłożenia zaświadczenia od naczelnika urzędu skarbowego przed sporządzeniem aktu notarialnego sprzedaży składnika majątkowego nabytego w ten sposób.
Plusy i minusy zmian dla spadków nabytych po 01.01.2007 r.
Wprowadzone uproszczenie ma wymierne zalety, jak m.in.: szybsze procedury przed notariuszem, mniejsze koszty formalne, łatwiejszy obrót prawami nabytymi w drodze spadku lub darowizny.
Odnaleźć można także pewne minusy, gdyż aby można było mówić o zwolnieniu z art. 4a u.p.s.d., należy wpierw dopełnić warunków formalnych związanych z należytym zgłoszeniem i udokumentowaniem faktu nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych na formularzu SD-Z2.
Wydaje się także, że pomimo braku obowiązku dostarczenia ww. zaświadczenia, notariusz spisujący akt może się domagać przedłożenia dowodu zgłoszenia we właściwym czasie SD-Z2 do właściwego organu podatkowego.
Inaczej istnieć będzie obiektywna niepewność czy na pewno zbywane obecnie składniki majątkowe zostały nabyte w ramach zwolnienia z art. 4a u.p.s.d. Wydaje się zatem, że ww. regulacja jest niepełna a stosowanie nowych przepisów spowoduje dalsze problemy interpretacyjne.
Objaśnienia:
[1] Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1837 z późn. zm.)
[2] Interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 25 czerwca 2025 roku sygn. 0111-KDIB2-3.4015.145.2025.1.AD
Stan prawny aktualny na dzień 29 sieropnia 2025 roku
Julia Lewandowska – prawnik w Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzaty Gach
