Szef KAS: Fundacja rodzinna to nie wehikuł do unikania opodatkowania

Obraz rawpixel z Pixabay

Czy fundacja rodzinna otwiera furtkę do agresywnej optymalizacji podatkowej?

Po zapowiedziach Rady Ministrów z sierpnia 2024 r. w zakresie zaostrzenia regulacji dotyczących zasad opodatkowania fundacji rodzinnej, wśród przedsiębiorców pojawiły się obawy czy warto lokować majątek w fundacji i czy będzie ona dalej stanowić korzystne narzędzie sukcesji.

Wątpliwości dotyczyły m.in. tego, czy wprowadzenie do majątku fundacji akcji lub udziałów spółki, a w dalszej kolejności ich sprzedaż będą oceniane jako działania mające na celu unikanie opodatkowania. Warto przypomnieć, że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o fundacji rodzinnej [1]:

„Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą […] tylko w zakresie zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia.”

Ministrowie uznali wówczas, że każde zwiększenie majątku fundacji rodzinnej powinno być oceniane przez organy podatkowe przez pryzmat okoliczności danej sprawy i w kontekście przepisów o unikaniu opodatkowania.

Szef KAS w kontrze do Ministerstwa Finansów

Szef Krajowej Administracji Skarbowej w opinii zabezpieczającej z dnia 13 września 2024 r. o sygn. DKP2.8082.2.2024 w przedmiocie wyposażenia fundacji rodzinnej w majątek w drodze darowizny, sprzedania go i ostatecznie zainwestowania w inne aktywa celem dokonania wypłat świadczeń na rzecz beneficjentów stanowczo zaprzeczył stanowisku, że fundacja rodzinna mogłaby być wehikułem do unikania opodatkowania i wskazał na następujące kwestie.

Wnioskodawca zakładając fundację miał na uwadze zabezpieczenie finansowe głównie swojej niepełnosprawnej córki, która nie jest w stanie obiektywnie zarządzać pieniędzmi. Dlatego też zdecydował, że dokona najpierw darowizny akcji do majątku fundacji i w przyszłości sprzeda je, a z uzyskanych środków zakupi aktywa o stabilnej wartości rynkowej w postaci lokali mieszkalno-usługowych.

Szef KAS podkreślił w opinii zabezpieczającej, że:

„Przepisy o fundacji rodzinnej, jak również mające zastosowanie w sprawie przepisy podatkowe nie formułują żadnych wymagań co do karencji pozostawania mienia nabytego przez fundację w jej rękach, przed późniejszym zbyciem. W takiej sytuacji organ podatkowy nie jest uprawniony do tworzenia warunków przeciwnych, a tym samym nie może wywodzić a priori okoliczności unikania opodatkowania z samego faktu wyzbywania się mienia otrzymanego przez Fundację w darowiźnie.”

Co w sytuacji planowania sprzedaży akcji przed wprowadzeniem ich do majątku fundacji?

Jak wynika z przytoczonej opinii zabezpieczającej, w przypadku Wnioskodawcy wyzbycie się akcji spółki nie było uprzednio planowane czy inicjowane ani przed wniesieniem do fundacji, ani tym bardziej jeszcze przed wprowadzeniem fundacji rodzinnej do polskiego porządku prawnego.

Na marginesie warto zauważyć, że sprzedaż akcji jest często skomplikowanym procesem transakcyjnym, trwającym nieraz kilka lat – stąd może się zdarzyć, że wprowadzenie akcji do majątku fundacji rodzinnej zbiegnie się czasowo z ich planowaną sprzedażą, co nie musi jednak oznaczać optymalizacji podatkowej.

W treści opinii podkreślono, że:

„[…] Fundacja nie została wykorzystana instrumentalnie, wyłącznie jako wehikuł transakcyjny do sprzedaży akcji, zaaranżowanej przez Wnioskodawcę.”

Dla przykładu, rozdysponowanie środków ze sprzedaży akcji do beneficjentów i następnie zlikwidowanie fundacji mogłoby oznaczać, że wykorzystano fundację rodzinną w sposób przedmiotowy. Z okoliczności dodatkowo wynikały uzasadnione cele ekonomiczno-gospodarcze dla wyboru takiego modelu działania.

Szef KAS uznał, że sprzedaż przez fundację objętych w darowiźnie akcji i ulokowanie otrzymanych z tego tytułu pieniędzy w nieruchomościach przeznaczonych w dalszej perspektywie na wynajem spełnia przesłanki dozwolonej działalności gospodarczej, ponieważ dokonano w zasadzie reinwestycji w trwałe aktywa, z których przychody będą podstawą wypłat. W analizowanym przypadku wyraźnie widać, że działania te zostały podjęte dla zabezpieczenia fundacji i jej beneficjentów, przy czym osiągnięta korzyść podatkowa nie stanowiła głównego czynnika motywacyjnego dla dokonania transakcji.

Możliwy zarzut sztuczności działań fundacji w świetle ustawy podatkowej

Czynności dokonane przez fundację rodzinną mogą budzić wątpliwości w świetle art. 119 zd. 1 Ordynacji podatkowej [2]. Podkreślić jednak trzeba, że czynności związane ze zbyciem akcji rozpoczęto dopiero po wniesieniu ich do majątku fundacji, a cały proces sprzedaży przebiegł zgodnie z praktyką biznesową w tego typu transakcjach oraz z warunkami rynkowymi charakterystycznymi dla obrotu giełdowego.

„Racjonalna wydaje się także reinwestycja zysków ze sprzedaży akcji spółki (z racji ryzyka wahań akcji i przy braku wypłat dywidendy przez spółkę) na zakup nieruchomości pod wynajem, które co do zasady stanowią bezpieczniejsze aktywo z punktu widzenia długookresowego. Tym samym za racjonalne należy uznać działania Wnioskodawcy, który poszukuje się najkorzystniejszego sposobu na zabezpieczenie potrzeb swoich dzieci (w szczególności niepełnosprawnej córki), zabezpieczenia ich na przyszłość i wykorzystania do tego celu fundacji rodzinnej, która w zamyśle ustawodawcy takim celom miała służyć.”

Ulokowanie zysków ze sprzedaży akcji w trwałe aktywa należy więc ocenić pozytywnie jako efektywne zabezpieczenie majątku fundacji, a nie pod kątem próby zoptymalizowania skutków podatkowych transakcji sprzedaży akcji.

Podstawa prawna:

[1] Ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz. U. poz. 326 z późn. zm.).

[2] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 z późn. zm.).

Stan prawny 11 lutego 2025.

Julia Lewandowska z Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzaty Gach