Czy można obrazić uczucia spółki?

Wątpliwości Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

​„Czy osoba prawna może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 K.c. w zw. z art. 43 K.c.?”

Taką treść pytania skierował do Sądu Najwyższego Sąd Apelacyjny w Gdańsku. Wspomniany art. 448 K.c., dotyczy zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych, natomiast art. 43 K.c. stanowi o odpowiednim stosowaniu przepisów dotyczących ochrony dóbr osobistych, do osób prawnych.

Sąd Apelacyjny kierując pytanie do Sądu Najwyższego chciał zawęzić obszar rozważań w tym kierunku, bowiem sformułowanie „stosuje się odpowiednio” oznacza: stosowanie wprost, albo stosowanie z wprowadzonymi modyfikacjami. Nie jest więc jasne, czy osoba prawna może domagać się zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, przecież nie posiada ona uczuć, emocji, a przepisy mówią o odpowiednim stosowaniu przepisów ochrony osób fizycznych w stosunku do osób prawnych.

Jeśli Sąd Najwyższy udzieli negatywnej odpowiedzi, wpłynie to pozytywnie na sytuację osób, które są pozywane przez przedsiębiorstwa w zw. z pomówieniem.

Jakiej sytuacji faktycznej dotyczyło zapytanie Gdańskiego Sądu?

Gdański sąd rozpatruje sprawę (sygn. akt I AGa 196/22, postanowienie z dnia 8 marca 2023 r.), w której spółka pozwała autora wpisu internetowego za negatywną opinię o prowadzonej przez tę spółkę sprzedaży urządzeń ciepłowniczych oraz o jakości oferowanych produktów. Spółka domagała się nakazania autorowi usunięcia owej opinii z internetu i opublikowania odpowiedniego oświadczenia oraz zasądzenia 22 tys. zł zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Sąd Okręgowy w Gdańsku uwzględnił w przeważającej części niemajątkowe żądania i przyznał spółce 5 tys. zł zadośćuczynienia. Sąd Apelacyjny powziął prawne wątpliwości w tym zakresie i skierował pytanie prawne do SN o treści wskazanej powyżej tj.: Czy osoba prawna może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 K.c. w zw. z art. 43 K.c.?

Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wskazuje, że przez dobra osoby prawnej rozumie się wartości niemajątkowe związane z wyodrębnieniem osoby prawnej i jej działaniem, wartości umożliwiające prawidłowe jej funkcjonowania, jednakże ze względu na zasadnicze różnice między osobami fizycznymi i prawnymi tylko niektóre dobra osobiste osób fizycznych znajdują swojego odpowiednika w dobrach osobistych osób prawnych.

Gdański Sąd Apelacyjny twierdzi, że osoba prawna nie posiada sfery uczuć, nie można tutaj uwzględniać odczucia członków zarządu, udziałowców, czy pracowników. Cała konstrukcja ochrony dóbr osobistych, zdaniem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, została ukształtowana przede wszystkim z myślą o osobach fizycznych, nie prawnych.

Jaki pogląd wyraża orzecznictwo?

Dotychczas orzecznictwo (chociaż niejednolite) ukierunkowane było na przyznanie osobom prawnym możliwości żądania zadośćuczynienia pieniężnego. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 9 listopada 2017 r., III CZP 43/17, stwierdził że roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne w przypadku osób prawnych, pełni funkcję prewencyjno-wychowawczą, pomimo że osoby prawne z natury nie mogą doznać krzywdy.

Podsumowanie

Sąd Najwyższy poprzez rozstrzygnięcie wydane w związku z zapytaniem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku wpłynie na los nie tylko osób prawnych, ale i osób fizycznych. Wyklaruje się bowiem kwestia możliwości pozywania osób fizycznych przez osoby prawne w zw. z naruszeniem dóbr osobistych.

Podstawa prawna

1. Ustawa Kodeks cywilny, z dnia 23 kwietnia 1964 r. (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 326),

2. Postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku, z dnia 8 marca 2023 r., sygn.. akt I AGa 196/22,

3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2017 r., sygn.. akt III CZP 43/17,

4. Uchwała Sądu Najwyższego II CZP 22/23.

Stan na dzień 27 kwietnia 2023 r.

Klaudia Kowalczyk, aplikant w Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzaty Gach