Czy zawezwanie do próby ugodowej przerywa bieg przedawnienia roszczenia?

Przypomnijmy …

Z art. 118 Kodeksu cywilnego (K.c.) wynika, że termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.

Zgodnie z dyspozycją art. 123 § 1 pkt 1 K.c. bieg przedawnienia przerywa każda czynność dokonana przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Przykładem czynności podjętej przed sądem, która skutkuje przerwaniem biegu przedawnienia roszczenia, jest złożenie przez wierzyciela wniosku o zawezwanie do próby ugodowej [1]. Ma ono na celu zawarcie ugody sądowej pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem. Wskazać trzeba, że z mocy art. 124 § K.c. „Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo”. Zatem termin przedawnienia w takich przypadkach liczy się od początku.

Zdaniem jednakże wielu prawników, korzystanie z instytucji zawezwania do próby ugodowej było nadużywane. W wielu przypadkach celem faktycznym było nie tyle doprowadzenie do ugody i zakończenia sprawy ale sztuczne wydłużanie ustawowych terminów przedawnienia roszczeń. W związku z tym złożony został wniosek o rozstrzygnięcie przez rozszerzony 7 osobowych skład SN (sygn. IV CSK 107/20) w szczególności kwestii czy zawezwanie do próby ugodowej w każdym przypadku przerywa bieg terminu przedawnienia. Na ten moment brak jeszcze rozstrzygnięcia wydanego w tym trybie. Wypowiadają się natomiast w tym temacie zwykłe składy orzekające SN. Poniżej informacja o jednym z ostatnich orzeczeń w tej sprawie.

Zawezwanie do próby ugodowej – stanowisko Sądu Najwyższego

W dniu 17 czerwca 2021 r. Sąd Najwyższy – Izba Cywilna rozpoznawał skargę kasacyjną w sprawie o sygn. akt  II CSKP 104/21. Zaskarżony wyrok został uchylony a sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu (http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/OrzeczeniaHTML/ii%20cskp%20104-21.docx.html).

W Komunikacie  Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca br. czytamy, „że każde zawezwanie do próby ugodowej jest czynnością powodującą przerwę biegu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Kwalifikacja określonej czynności jako <<przedsięwziętej bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia>>  ma charakter generalny i odnosi się do wszystkich <<czynności przed sądem>> należących do tej samej kategorii. Przedsięwzięcie czynności <<bezpośrednio w celu dochodzenia>>nie podlega indywidualnej kontroli zmierzającej do ustalenia, czy w danym przypadku celem powoda (wnioskodawcy w postępowaniu nieprocesowym) było konkretnie dochodzenie roszczenia, czy realizacja innych planów lub interesów”.

Sąd stwierdził, że skutek przerwania biegu przedawnienia, przewidziany w art. 123 § 1 pkt 1 k.c., następuje z mocy prawa (ex lege), w następstwie dokonania określonej czynności procesowej” [2].

Jak z tego wynika motywacja wzywającego nie ma znaczenia prawnego, istotne jest tylko to czy formalnie zawezwanie odpowiada wymogom prawnym i można mu nadać dalszy bieg.

Możliwe zmiany

W dniu 28 czerwca 2021 r. Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło w  Sejmie Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego [3] .

W uzasadnieniu do projektowanych zmian w art. art. 121, art. 123 i art. 124 K.c. czytamy: „Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej (…) z jednej strony przedłuża zatem czas, jakim dysponuje wierzyciel na dochodzenie roszczenia, a z drugiej strony – nie przesądza o istnieniu albo nieistnieniu zobowiązania dłużnika i nie zamyka wierzycielowi drogi do dalszego dochodzenia roszczenia. Trudno to pogodzić z opisanymi wyżej celami instytucji przedawnienia.

Mając na uwadze powyższe kontrowersje (…) zdecydowano się wprowadzić regulację ograniczającą wpływ złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej bądź wszczęcie postępowania mediacyjnego, prowadzonego bez zaangażowania sądu, na bieg terminu przedawnienia do jego zawieszenia, na czas trwania postępowania pojednawczego bądź mediacyjnego.

(…) Oznacza to, że termin przedawnienia ulega przedłużeniu o czas trwania przeszkody w dochodzeniu roszczenia. Projektowana zmiana niewątpliwie wyeliminuje praktykę składania przez wierzycieli wniosku o zawezwanie do próby ugodowej jedynie w celu przerwania biegu przedawnienia, co w konsekwencji ograniczy liczbę spraw wpływających do sądów rejonowych z tego tytułu.(…) Jednocześnie po złożeniu wniosku bieg terminu przedawnienia ulegnie wstrzymaniu na czas jego rozpoznania, przez co interes wierzyciela również nie ucierpi” [4] .

Podstawa prawna:

Art. 118, art. 123 § 1 pkt 1 Kodeksu cywilnego ( t.j. Dz.U.2020.1740)

Objaśnienie:

[1] Zawezwanie do próby ugodowej reguluje art. 185 Kodeksu postępowania cywilnego (t.j. Dz.U.2020.1575).

[2] Sąd Najwyższy, Komunikaty o sprawach: Sąd Najwyższy, rozpoznając skargę kasacyjną, stwierdził, że każde zawezwanie do próby ugodowej powoduje przerwanie biegu przedawnienia https://www.sn.pl/aktualnosci/SitePages/Komunikaty_o_sprawach.aspx?ItemSID=460-b6b3e804-2752-4c7d-bcb4-7586782a1315&ListName=Komunikaty_o_sprawach (dostęp w dniu 19 sierpnia 2021 r.).

[3] Sejm RP: Druk nr 1344 Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego. – https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=1344 (dostęp w dniu 19 sierpnia 2021 r.).

[4] Tamże

Stan prawny na dzień 19 sierpnia 2021 roku

Małgorzata Gach

Wanda Książek