Prawo pracy
Zmiany w przepisach Kodeksu Pracy (2) – Nowe rodzaje urlopów
W dniu 23 marca 2023 r., Prezydent RP podpisał Ustawę z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks Pracy oraz niektórych innych ustaw. Wejdzie ona w życie w dniu 26 kwietnia br. Nowelizacja Kodeksu pracy przewiduje m.in. zmiany w zakresie nowych rodzajów urlopów. Zmiany dotyczą urlopu rodzicielskiego, urlopu opiekuńczego i dni wolnych z tytułu siły wyższej.
Urlop rodzicielski
Zmiany w urlopie rodzicielskim związane są z wprowadzeniem unijnej dyrektywy rodzicielskiej. Główną zmianą będzie wydłużenie czasu trwania tego urlopu z 32 do aż 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka, a także z 34 do 43 tygodni w przypadku urodzenia większej liczby dzieci.
Art. 182(1a) nowelizowanego Kodeksu pracy brzmi:
„§ 1. Pracownicy – rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do:
1) 41 tygodni – w przypadku, o którym mowa w art. 180 § 1 pkt 1;
2) 43 tygodni – w przypadkach, o których mowa w art. 180 § 1 pkt 2–5.”
Wprowadzono także zagwarantowany czas urlopu rodzicielskiego dla matek i ojców w wymiarze 9 tygodni.
„§ 4. Każdemu z pracowników – rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z wymiaru urlopu określonego w § 1 i 2. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników – rodziców dziecka.”
Urlop opiekuńczy
Wydłużono także urlop opiekuńczy, który przysługuje pracownikowi, który wychowuje przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat. Dotychczas urlop ten wynosił 2 dni w roku kalendarzowym, na mocy zmienionych przepisów urlop opiekuńczy będzie wynosił aż 5 dni kalendarzowych.
„Art. 173(1) nowelizowanego Kodeksu pracy
1. Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego urlop opiekuńczy, w wymiarze 5 dni, w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.
2. Za członka rodziny, o którym mowa w § 1, uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.
3. Urlopu, o którym mowa w § 1, udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. […]”
Urlop ten przysługuje w celu opieki nad: dziećmi, rodzicami lub małżonkiem. Warunkiem skorzystania z niego jest zgłoszenie pracodawcy chęć skorzystania z tego typu urlopu co najmniej 1 dzień przed urlopem.”
Dni wolne z tytułu siły wyższej
Nowelizacja Ustawy Kodeks pracy przewiduje całkiem nowy typ urlopu, jest to urlop z tytułu siły wyższej. Przysługuje w wymiarze 2 dni kalendarzowych w roku, płatny jest natomiast jedynie w 50% wymiaru przysługującego pracownikowi wynagrodzenia.
„Art. 148(1) nowelizowanego Kodeksu pracy
1. Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.”
Ustawodawca siłę wyższa definiuje jako wystąpienie np. powodzi, epidemii, pożaru, wypadek dziecka, czy nagłą sytuację rodzinną.
Podsumowanie
Już w kwietniu 2023 roku wejdą w życie przepisy dotyczące zmian w Kodeksie pracy, wśród nich znajdują się zmiany w urlopach pracowniczych. Na mocy unijnej dyrektywy rodzicielskiej wydłużono urlop rodzicielski i opiekuńczy. Nowością jest wprowadzenie dni wolnych z tytułu siły wyższej, które do tej pory nie obowiązywały w polskim porządku prawnym.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2022 r. poz. 1510)
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158, zwana powszechnie Dyrektywą unijną „Work-life balance”.
- Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks Pracy oraz niektórych innych ustaw.
Stan prawny na dzień 6 kwietnia 2023
Klaudia Kowalczyk, Aplikant radcowski w Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzaty Gach
