Zmiany, które odczują przedsiębiorcy, czyli Deregulacja 2025 (1)

Obraz autorstwa snowing na Freepik

Przedsiębiorca będzie mógł oświadczyć, że umowa nie ma charakteru zawodowego

Interesującą zmianą jest wprowadzenie możliwości złożenia przez osobę prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą oświadczenia, że zawierana umowa nie ma dla niej charakteru zawodowego, a to poprzez dodanie § 11 w art. 3855 Kodeksu cywilnego:

„Jeżeli z treści umowy, która ma być zawarta, nie wynika, czy posiada ona charakter zawodowy dla osoby fizycznej, o której mowa w § 1, osoba ta najpóźniej w chwili zawarcia umowy może złożyć oświadczenie, że umowa posiada dla niej charakter zawodowy albo że nie posiada takiego charakteru. Druga strona umowy nie może jednak uzależnić zawarcia umowy od złożenia takiego oświadczenia.”

W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca ten będzie mógł skorzystać z ochrony przysługującej konsumentom, m.in. w zakresie rękojmi za wady, klauzul abuzywnych czy niezgodności towaru z umową. Co więcej, druga strona nie będzie mogła uzależnić zawarcia umowy od złożenia takiego oświadczenia, co ma chronić przedsiębiorcę przed wywieraniem presji podczas negocjacji. Rozwiązanie to jest o tyle innowacyjne, że przedsiębiorca skorzysta z ochrony konsumenckiej także w przypadku zakupów „na fakturę”, które do tej pory automatycznie uznawano za związane z działalnością zawodową. Jak uzasadniano, przesądzanie charakteru umowy jedynie przez pryzmat kryteriów podatkowych byłoby zbyt wąskie i prowadziłoby do błędnych wniosków.

Skrócenie okresu przechowywania dokumentów i możliwość zastosowania archiwizacji elektronicznej

Kolejna zmiana, ważna z perspektywy codziennego funkcjonowania firm, dotyczy okresu przechowywania dokumentacji. Od listopada 2025 roku bowiem przedsiębiorcy będą zobowiązani do przechowywania dokumentów przez 5 lat, zamiast dotychczasowych 10, przy jednoczesnym umożliwieniu pełnego przejścia na archiwizację elektroniczną jako formę równoważną wobec formy papierowej.

Pomysł ten ma przynieść konkretne oszczędności, w tym głównie niższe koszty administracyjne i prostsze zasady zgodności (compliance). Skutki takiej reformy odczują najbardziej branże generujące dużą liczbę dokumentów, takie jak księgowość, logistyka czy e-commerce.

Automatyczne przenoszenie praw i zobowiązań przy fuzjach oraz przejęciach

Pośród wielu zmian zdecydowano się również na uproszczenie procedur łączenia przedsiębiorstw poprzez zautomatyzowanie mechanizmu przenoszenia praw i zobowiązań na nowych właścicieli. Nowe regulacje mają zasadniczo skrócić czas przeprowadzania transakcji fuzji oraz przejęć z kilku miesięcy do zaledwie kilku tygodni. Dzięki temu redukcji ulegną koszty transakcyjne, a sam proces transformacji własnościowej będzie bardziej przewidywalny i mniej sformalizowany, co niewątpliwie sprzyjać będzie dynamicznym inwestycjom i restrukturyzacjom.

Jako że zmiana ta spowoduje obniżenie ryzyka proceduralnego i obniży koszty, to zwiększeniu powinna ulec płynność na rynku M&A i tym samym dostępność tego typu operacji dla małych i średnich przedsiębiorstw. Warto przy tym pamiętać, że mimo uproszczenia formalności, w dalszym ciągu kluczowe znaczenie zachowuje właściwe przygotowanie dokumentacji transakcyjnej, sporządzonej w oparciu o wyniki analizy due diligence, w szczególności w zakresie przeniesienia zobowiązań podatkowych, pracowniczych czy publicznoprawnych. Doprecyzowanie tych kwestii już na etapie negocjacji pozwoli uniknąć potencjalnych sporów oraz zapewni bezpieczeństwo prawne nowemu właścicielowi.

Uproszczone kontrole i procedury administracyjne dla mikroprzedsiębiorców

Nowelizacja wprowadza korzystne z perspektywy mikroprzedsiębiorców uproszczenia w zakresie kontroli działalności gospodarczej, w tym skrócenie maksymalnego czasu trwania kontroli z 12 do 6 dni roboczych.

Równocześnie na organy dokonujące kontroli nałożono obowiązek wcześniejszego doręczenia przedsiębiorcy wstępnej listy określającej dokumenty, które należy przedłożyć do kontroli. Co więcej, częstotliwość kontroli planowych zostanie dostosowana do poziomu ryzyka działalności, co w praktyce oznacza, że firmy o niskim profilu ryzyka będzie można kontrolować nie częściej niż raz na pięć lat.

Przedsiębiorca zostanie również wyposażony w nowe uprawnienie, jakim jest możliwość wniesienia sprzeciwu wobec podejmowanych w jego sprawie czynności kontrolnych w sytuacji, gdy uzna je za nieuzasadnione bądź przekraczające zakres upoważnienia.

Tak ukształtowane zmiany mają przynieść wymierne korzyści, a to m.in. mniej zakłóceń w bieżącym prowadzeniu działalności gospodarczej, krótszy czas przygotowań do kontroli oraz niższe koszty organizacyjne, co łącznie w praktyce przełoży się na realne ułatwienia w prowadzeniu biznesu.

„One in, one out”, dłuższe vacatio legis i obowiązkowe ex-post evaluation

Choć wymienione wyżej nazwy w języku angielskim i łacińskim na pierwszy rzut oka zdają się enigmatyczne, to kryją się pod nimi nowatorskie zasady kształtujące prawo gospodarcze, które mają zwiększyć systemową przewidywalność i ograniczyć nadmierne obciążenia dla przedsiębiorców.

W prostszych słowach oznacza to, że każdy nowy obowiązek administracyjny będzie musiał być zrównoważony poprzez zniesienie innego obciążenia w tej samej dziedzinie. Jest to tzw. zasada „one in, one out”, co dosłownie tłumaczyć można jako „za każdy nowy obowiązek, jeden zostaje zniesiony”.

Z kolei pod hasłem dłuższego okresu vacatio legis kryje się obowiązek określenia co najmniej sześciomiesięcznego terminu do wejścia w życie ustaw nakładających wobec przedsiębiorców nowe obowiązki – tak aby można było się odpowiednio przygotować do nadchodzących zmian.

Po upływie dwóch lat od dnia wejścia w życie nowelizowanych przepisów, obligatoryjnym będzie przeprowadzenie oceny skutków regulacji, czyli ex-post evaluation (tj. ocena skutków po wdrożeniu przepisów). Tak ukształtowany proces legislacyjny ma sprawić, że przedsiębiorcy będą mogli łatwiej przewidywać kierunek zmian w prawie, a zmiany te po czasie zostaną poddane ocenie i ewentualnej korekcie. Dlatego też warto, ażeby przedsiębiorcy czy organizacje branżowe aktywnie uczestniczyli w procesach oceny wprowadzonych przepisów, zgłaszając swoje uwagi w ramach oceny ex-post. Jest to bowiem realna szansa, by wpływać na kształt regulacji prawnych i korygować rozwiązania nieefektywne.

Podsumowanie

Wdrażana częściowo w 2025 roku Deregulacja to pakiet zmian o dużym potencjale. Można by je zwięźle i hasłowo opisać w następujący sposób – mniej papierologii, szybsze i tańsze procedury, silniejsze narzędzia ochrony dla drobnych przedsiębiorców i  bardziej czytelne „reguły gry” dla inwestycji. Dla prawników i działów compliance oznacza to konieczność szybkiej aktualizacji procedur, regulaminów i wzorów dokumentów, ale też szansę na uproszczenie obsługi klienta i realne obniżenie kosztów obsługi prawnej.

Stan prawny aktualny na dzień 28  listopada 2025 roku

Julia Lewandowska