Prawo cywilne
Jak odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka?
Niejednokrotnie zdarza się, że spadkobiercą może stać się małoletnie dziecko. Pamiętać trzeba, że na spadek mogą się składać zarówno aktywa (majątek), jak i pasywa (długi).
Małoletni jako spadkobierca
Spadkobranie wiąże się z przejściem na skutek śmierci spadkodawcy ogółu praw i obowiązków dotyczących tej osoby na spadkobiercę.
W polskim prawie występują dwa tytuły dziedziczenia:
Na podstawie ustawy (dziedziczenie ustawowe ma miejsce jeśli spadkodawca nie sporządził testamentu),
Na podstawie testamentu (dziedziczenie testamentowe, gdy spadkodawca powołał w testamencie spadkobiercę).
W przepisach prawa nie ma ograniczenia wieku spadkobiercy, zatem może być nawet kilkudniowym płód.
Najczęściej do spadkobrania przez małoletnich dochodzi w związku z dziedziczeniem ustawowym po wstępnych np. po dziadkach lub innych członkach rodziny.
Jeśli w skład takiego spadku wchodzą przede wszystkim długi, rodzice małoletniego sami składają oświadczenie o odrzuceniu spadku.
WAŻNE!
Odrzucenie spadku przez rodziców nie odnosi skutku względem małoletnich dzieci.
Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego
Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka jest czynnością przekraczającą zwykły zarząd jego majątkiem, a przez to wymaga uprzedniej zgody sądu rodzinnego.
Zgodnie z art. 101 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego1 rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.
Do skutecznego odrzucenia spadku w imieniu małoletniego konieczne jest uzyskanie zgody sądu rodzinnego. Wynika to z faktu, iż oświadczenie o odrzuceniu spadku może być w pewnych przypadkach potraktowane jako działanie na szkodę małoletniego, który nie jest w stanie sam pokierować swoim losem. W związku z tym działanie rodziców małoletniego powinno być poddane kontroli sądu opiekuńczego.
Jak złożyć wniosek od sądu rodzinnego?
Należy złożyć wniosek do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich sądu właściwego dla miejsca zamieszkania małoletniego dziecka w celu uzyskania zgody na odrzucenie spadku.
Wniosek powinien zawierać dane wnioskodawców (rodziców małoletniego) tj. imię, nazwisko, PESEL, a także dokładny adres zamieszkania. Niezbędne będzie także dołączenie dokumentów takich jak: akt urodzenia małoletniego dziecka, potwierdzenie odrzucenia spadku przez rodzica oraz odpis aktu zgonu osoby, po której ma być odrzucony spadek. Wysokość opłaty od tego wniosku do sądu rodzinnego wynosi 100 zł.
Po wyrażeniu przez sąd rodzinny zgody rodzice (lub opiekun) mogą złożyć w imieniu dziecka oświadczenie o odrzucenie spadku.
Zgodnie z art. 640 § 1 K.p.c.2 oświadczenie o odrzuceniu spadku może być złożone przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania, lub pobytu składającego oświadczenie. Notariusz lub sąd prześle niezwłocznie oświadczenie, wraz z załącznikami, do sądu spadku.
Ważne! Czynność dokonana bez zgody sądu rodzinnego uważana jest za nieważną!
„Konsekwencją braku zezwolenia Sądu opiekuńczego jest nieważność dokonanej czynności.” (Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1977 r., sygn. akt III CZP 73/76).
Jaki jest termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego?
Termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przez małoletniego biegnie od dnia gdy jego rodzice dowiedzieli się o tytule powołania małoletniego do spadku i upływa w terminie 6 miesięcy od powzięcia tej wiadomości (art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego).
Ważne jest jednak, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, termin do odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania przed sądem opiekuńczym dotyczącym wyrażenia zgody na odrzucenie spadku. Tym samym złożenie wniosku do sądu opiekuńczego o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego powoduje zawieszenie – na czas trwania tego postępowania – biegu terminu określonego w ww. art. 1015 § 1 K.c.
Podstawa prawna
[1]. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz. U. z 2020 r, poz. 1359).
[2]. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r. poz. 1805)
[3]. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360).
Stan prawny na dzień 20 stycznia 2023
Klaudia Kowalczyk, Aplikant radcowski w Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzata Gach
