Formy prowadzenia działalności gospodarczej: Osobowa spółka handlowa – najważniejsze informacje

Poznajmy przepisy ogólne dotyczące osobowej spółki handlowej.

Czym jest spółka osobowa?

Spółka osobowa należy do spółek handlowych. Jest jedną z form organizacyjno-prawnych prowadzenia działalności gospodarczej. Do spółek osobowych zaliczamy: spółkę jawną, spółkę  partnerską, spółkę komandytową, spółkę komandytowo-akcyjną.

Zobacz: Jakie są rodzaje spółek?

Według Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2019 r. w rejestrze REGON wpisanych było:

• 2,4 tys. – spółek partnerskich,
• 35,2 tys. – spółek jawnych,
• 40,6 tys. – spółek komandytowych,
• 3,7 tys. – spółek komandytowo – akcyjnych [2] .

Ważne!

Spółki osobowej nie może założyć jedna osoba. Potrzeba co najmniej dwóch wspólników.

Czy istnieje wzorcowa spółka osobowa?

Generalnie można przyjąć, że taką wzorcowa spółką osobową jest spółka jawna. Wynika to z treści art. 22 § 1 ksh : „Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową”.

Do tego rodzaju spółki osobowej odsyłają także przepisy regulujące działalność spółki partnerskiej, spółki komandytowej i częściowo także spółki komandytowo – akcyjnej. Oznacza to, że w sprawach nieuregulowanych w odniesieniu do tych spółek na mocy art. 89, art. 103 § 1, art. 126 § 1 pkt 1) k.s.h. przepisy o spółce jawnej stosuje się odpowiednio.

Przykład:

„Przepis art. 61 w zw. z art. 103 § 1 k.s.h. daje wspólnikom spółki komandytowej prawo jej wypowiedzenia oraz reguluje przesłanki i sposób skorzystania z tego uprawnienia. Wypowiedzenie spółki następuje poprzez jednostronne oświadczenie woli wspólnika, które należy złożyć bądź wszystkim wspólnikom lub tylko wspólnikom uprawnionym do reprezentacji spółki” – uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi w sprawie o sygn. akt XIII Ga 658/19 z dnia 16 stycznia 2020 r.

W jaki sposób zostaje powołana spółka osobowa?

Spółka osobowa zostaje powołana w drodze podpisania umowy/statutu (w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej). W świetle art. 3 k.s.h. przez umowę spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób. W orzecznictwie podkreślono: „Umowa spółki pełni podwójną rolę: jest jednym z warunków powstania spółki, a po jej powstaniu wpisaniu do rejestru spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej, (…)  stanowi ustrojową podstawę funkcjonowania spółek”  – uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi (sygn. akt XIII Ga 840/19) z dnia 17 grudnia 2019 r.

ISTOTNE!

W spółce partnerskiej ważne są uprawnienia wspólników (partnerzy) do wykonywania wolnego zawodu np. adwokat, doradca podatkowy, lekarz (art. 86 § 1, art. 88 k.s.h.).

Kiedy spółka osobowa staje się przedsiębiorcą ?

Z art. 4 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców wynika, że spółka osobowa jest przedsiębiorcą. Powstaje z chwilą wpisu ich do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Krajowy Rejestr Sądowy (wpis o charakterze konstytutywnym). Niniejszy wpis poprzedzony być musi z natury rzeczy zawarciem umowy spółki, czy podpisaniem statutu spółki komandytowo-akcyjnej.

Ważne!

Z dniem 1 lipca 2021 r. wnioski dotyczące podmiotu podlegającego wpisowi do rejestru przedsiębiorców składa się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (art. 19 ust. 2 Ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym – t.j. Dz.U. 2020.112). Więcej informacji znajduje się na Portalu Rejestrów Sądowych –  https://prs.ms.gov.pl/krs .

Czy spółka osobowa ma osobowość prawną?

Handlowa spółka osobowa nie ma osobowości prawnej. Na podstawie art. 8 § 1  k.s.h. posiada ona zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że tzn. może nabywać prawa ( np. nabyć nieruchomości)  i zaciągać zobowiązania (np. wziąć pożyczkę w banku). Ma także zdolność sądową tj. może pozywać i być pozywaną.

Przykładowo spółka osobowa będzie powodem w sądzie wtedy, gdy dochodzić będzie od kontrahenta przysługującej jej wierzytelności. Natomiast powodami nie będą jej wspólnicy. Wierzyciel spółki może wnieść pozew przeciwko spółce lub spółce i jej wspólnikom. W drugim przypadku, będzie miał większą szansę na odzyskanie swojej wierzytelności.

Sprawdź: Spółka jawna w sądzie: Spółka jawna jako strona postępowania sądowego

Spółka osobowa działa pod własną firmą

Spółka osobowa jako przedsiębiorca działa pod własna firmą (art. 8 § 2 k.s.h.). Chodzi tutaj o nazwę firmy przedsiębiorcy (spółka osobowa), która  powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku (art. 43(3) § 1 k.c.).

Przykład:

Art. 24 § 1 k.s.h. – „Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie <<spółka jawna>>”.

W nazwie firmy spółki osobowej powinno być podane przynajmniej jedno nazwisko jej wspólnika np.

Jan Alfa i Adam Beta Radcowie prawni –  sp.p.

Jan Zetowski –  spółka komandytowa

”Umieszczenie nazwisk wspólników w firmie spółki osobowej jest informacją dla jej potencjalnych kontrahentów o osobach odpowiadających za zobowiązania spółki”- podkreśla piśmiennictwo [3].

Przeczytaj: #Poznaj się na spółkach – PORÓWNYWARKA SPÓŁEK 

Czy wspólnicy spółki osobowej muszą się zgodzić na zmianę umowy ?

Na podstawie art. 9 k.s.h. zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej. Nieco inaczej przedstawiać się może sytuacja w spółkach komandytowo-akcyjnych, gdzie akcjonariusze podejmować mogą uchwały określoną większością głosów. Wynika to z faktu, iż spółka komandytowo-akcyjna posiada cechy także spółek kapitałowych gdzie tzw. substrat osobowy ma znacznie mniejsze znaczenie.

Zmiana umowy spółki polegać może na zmianie jednego lub kilku jej postanowień w zależności od zaistniałej sytuacji faktycznej w spółce, a także wykreślenie niektórych postanowień i wprowadzenie w ich miejsce nowych albo zmodyfikowanie już istniejących.

Polega ona na:

• „(…) podjęciu przez wspólników spółki uchwały o zmianie umowy spółki,
• elektronicznej rejestracji zmiany umowy w KRS, na Portalu Rejestrów Sądowych i ogłoszenia w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

(…) Zmiana umowy spółki jawnej i partnerskiej wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały dla jej zawarcia. (…) Ważne! Zmiana umowy spółki komandytowej zawsze wymaga zachowania formy aktu notarialnego” [4]. Analogiczna zasada obowiązuje w przypadku zmiany statutu spółki komandytowo-akcyjnej.

Temat powiązany:

• Spółka jawna: Zmiana umowy spółki jawnej 2019 – w jaki sposób należy jej dokonać (1)
• Spółka jawna: Zgłoszenie zmiany umowy spółki jawnej do rejestru przedsiębiorców (2)
• Spółka jawna: Zmiana umowy spółki jawnej 2019 – od kiedy jest skuteczna (3)

Na jakich warunkach można przenieść prawa i obowiązki wspólnika na inną osobę?

Wspólnik spółki osobowej (z wyłączeniem jednakże akcjonariusza w spółce komandytowo-akcyjnej, który posiada w S.K.A. akcje tj. papiery wartościowe)  posiada  tzw. „udział spółkowy” czyli zakres praw i obowiązków względem spółki. W orzecznictwie podkreślono, że pod  pojęciem ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej należy rozumieć „wszystkie przysługujące mu prawa (prowadzenie spraw spółki, reprezentacja , udział w zyskach, prawo kontroli, prawo osobistego zasięgania o stanie majątku spółki, prawo do osobistego przeglądania ksiąg i dokumentów spółki itd.) jak również obowiązki (prowadzenie spraw spółki , udział w stratach, powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej itd.)” – uzasadnienie wyroku  Sądu Okręgowego  w Olsztynie z dnia 8 marca 2021 r. 2021-03-08 ( sygn. akt V GC 279/18).

Zgodnie z treścią art. 10 § 1 – 2 k.s.h. ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę wtedy, gdy wynika to z treści umowy spółki. W tym celu konieczna jest pisemna zgoda wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki. Nowy wspólnik wstępuje w prawa i obowiązki dotychczasowego wspólnika właściwe dla danej spółki osobowej.

Sprawdź: Spółka jawna: Przeniesienie udziału w spółce jawnej na inną osobę – na jakich zasadach (1)

Jak już zasygnalizowano powyżej inaczej ma się sytuacja w przypadku zbycia w drodze sprzedaży, darowizny lub tytułem wkładu niepieniężnego akcji przez akcjonariusza spółki komandytowo-akcyjnej. Wynika to z faktu, iż spółki komandytowo-akcyjne zbliżają się konstrukcyjnie do spółek kapitałowych, zatem zbycie akcji może być w pewnych przypadkach ograniczone np. uzależnione od zgody Walnego Zgromadzenia ale zwykle brak jest zapisów statutowych o zgodzie wszystkich wspólników. Nadto zmiana akcjonariusza uzależniona jest od faktycznego ujęcia takiego nabywcy akcji jako właściciela akcji w tzw. rejestrze akcjonariuszy.

Czy spółka osobowa posiada swój majątek?

W świetle art. 28 k.s.h. majątek spółki jawnej stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia. Niniejsza regulacja poprzez odesłanie do art. 89 i art. 103  k.s.h.  stosowana jest także do spółki partnerskiej i spółki komandytowej. Spółka komandytowo – akcyjna również posiada swój majątek. Powstaje on „z wkładów wniesionych przez wszystkich wspólników, a więc akcjonariuszy i komplementariuszy” [5] (art. 126, art. 132 k.s.h.).

Istotne!

Majątek spółki osobowej jest odrębny od majątku osobistego każdego jej wspólników.

Reprezentacja spółki osobowej

W spółce osobowej, każdy wspólnik co do zasady ma prawo reprezentować spółkę, ponieważ nie posiada ona organów. Umowa spółki może te zasady w pewnym jednak zakresie modyfikować przekazując te kompetencje np. na rzecz kilku tylko lub nawet jednego wspólnika. Zaznaczyć jednak trzeba, że w spółkach komandytowych oraz komandytowo-akcyjnych reprezentacja spółki należy do kompetencji komplementariusza. Nadto możliwe jest powołanie odrębnego organu w postaci zarządu w spółce partnerskiej.

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki osobowej

Spółka osobowa w pierwszej kolejności ponosi odpowiedzialność za zaciągnięte zobowiązania. Dopiero, gdy wierzyciel spółki z powodu bezskuteczności egzekucji skierowanej przeciwko spółce, wtedy sięga do osobistego majątku jej wspólników. Regulację prawną w tym zakresie zawiera art. 22 § 2 i art. 31 § 1 k.s.h. Zaznaczyć przy tym trzeba, że odpowiedzialność komandytariusza w spółce komandytowej jest ograniczona do wysokości tzw. sumy komandytowej. Komandytariusz jest jednak wolny od odpowiedzialności w granicach wkładu wniesionego do spółki. Zatem jeśli wartość wkładu komandytariusza do spółki będzie wyższa niż suma komandytowa – wspólnik taki będzie zwolniony od odpowiedzialności. Z kolei w spółkach komandytowo-akcyjnych odpowiedzialność akcjonariuszy zostaje całkowicie wyłączona, odpowiedzialność tę obok samej spółki ponosi zatem wyłącznie komplementariusz.

Zobacz:

• Co to jest odpowiedzialność subsydiarna w spółce osobowej?
• Jakie są rodzaje spółek?

Treść powiązana :

• W jakiej formie można prowadzić działalność gospodarczą. Firma jednoosobowa a spółki

Podstawa prawna:

1. Art. 3- 4, art. 8-10(1),art. 22,  art. 24, art. 25(1) § 1, , art. 31, art. 86 § 1 , art. 88 – 89, art. 94, art. 109 § 1, art. 103 § 1 , art. 109 § 1, art. 126 § 1 pkt 1) , art. 132, art. 134 § 1 , art. 137 § 1Kodeksu spółek handlowych ( t.j. Dz.U. 2020. 1526)
2. Art. 4 ust. 1 Ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. Dz.U.2021.162)
3. Art. 43(3) § 1 Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U.2020.1740)

Objaśnienie:

[1] Koronkiewicz- Bieniek E. [w:] Mroz T., Stec M., (red.) , Prawo gospodarcze prywatne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2005, str. 113

[2] Główny Urząd Statystyczny: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON, 2019 r., Warszawa 2020, str. 14 https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/podmioty-gospodarcze-wyniki-finansowe/zmiany-strukturalne-grup-podmiotow/zmiany-strukturalne-grup-podmiotow-gospodarki-narodowej-w-rejestrze-regon-2019-r-,1,24.html

[3] Koronkiewicz- Bieniek E. [w:] Mroz T., Stec M., (red.) , Prawo gospodarcze prywatne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2005, str. 117

[4] Zmiana umowy spółki jawnej, partnerskiej i komandytowej [w:] Jak zmienić umowę w spółkach kapitałowych i spółkach cywilnych – https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00360#2 (dostęp w dniu 13 grudnia 2021 r.)

[5] Spółka komandytowo-akcyjna – podstawowe informacje, https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00163#9 (dostęp w dniu 14 grudnia 2021 r.)

Stan prawny na dzień 4 stycznia 2022 roku.

Małgorzata Gach

Wanda Książek